H δράση αποβλέπει στην ανάπτυξη δεσμού των μαθητών/τριών με το έργο του Ρήγα. Ειδικότερα, αποσκοπεί α) στη γνωριμία των μαθητών/τριών με τις δημοκρατικές αξίες που διαπνέουν το έργο του Ρήγα Βελεστινλή, β) στην ανάδειξη της επίδρασης των ιδεών του για τα δικαιώματα του ανθρώπου στη σύγχρονη νομοθεσία όπως το Σύνταγμα της Ελλάδας και γ) στη σύνδεση αυτών των δικαιωμάτων στην καθημερινή τους ζωή στο σχολείο («Χάρτα της τάξης», «Εσωτερικός Κανονισμός Λειτουργίας σχολείου»).
Σύνδεση με:
1. Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Ιστορίας στις Γ΄, Δ΄, Ε΄ και Στ΄ τάξεις του Δημοτικού Σχολείου (ΦΕΚ, Τεύχος Β’, 1963/2021).
2. Πρόγραμμα Σπουδών «Δράσεις Ενεργού Πολίτη» του Νηπιαγωγείου, του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου (ΦΕΚ 6048/Β΄/1-11-2024).
3. Πρόγραμμα Σπουδών για το μάθημα της Ιστορίας στις Γ΄, Δ΄, Ε΄ και ΣΤ΄ τάξεις Δημοτικού Σχολείου (Β΄ 507) 10545/Δ1/2023 Υ.Α.
Σε σχέση με την Ιστορία, οι μαθητές/τριες, αναμένεται να:
αναλύουν το όραμα του Ρήγα Βελεστινλή ως προς τα δικαιώματα του ανθρώπου,
αξιολογούν το έργο του Ρήγα Βελεστινλή για την προσφορά του στην ελληνική επανάσταση,
αποκωδικοποιούν τους συμβολισμούς στη Χάρτα του Ρήγα Βελεστινλή,
αναλύουν-ερμηνεύουν έργα τέχνης που αναπαριστούν τον Ρήγα Βελεστινλή.
Σε σχέση με την έρευνα, οι μαθητές/τριες, αναμένεται να:
διερευνούν πηγές (κείμενα, συνεντεύξεις, εκθέματα μουσείων, έργα τέχνης, βιβλιοθήκες) για τη συλλογή στοιχείων για τον Ρήγα Βελεστινλή και να συνάγουν συμπεράσματα για το έργο του.
Σε σχέση με την Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή, οι μαθητές/τριες, αναμένεται να:
προσδιορίζουν τις βασικές δημοκρατικές αξίες και τα δικαιώματα του ανθρώπου στο έργο του Ρήγα Βελεστινλή.
Σε σχέση με τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων, οι μαθητές/τριες, αναμένεται να:
συγκρίνουν το Σύνταγμα της σύγχρονης Ελλάδας με τις δημοκρατικές αρχές που διακηρύσσει ο Ρήγας Βελεστινλής στο έργο του,
συμμετέχουν στη συγγραφή πολυτροπικού κειμένου (π.χ. το καταστατικό δικαιωμάτων/υποχρεώσεων σε μια μικροκοινότητα όπως Συμβόλαιο της τάξης ή/και Εσωτερικός Κανονισμός της σχολικής μονάδας) εμπνεόμενοι/ες από τις δημοκρατικές αρχές του έργου του Ρήγα Βελεστινλή.
Σε σχέση με τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, οι μαθητές/τριες, αναμένεται να:
συμμετέχουν σε συλλογικές δράσεις ανάδειξης του έργου ιστορικού προσώπου του τόπου (του Ρήγα Βελεστινλή), με θέμα τις δημοκρατικές αξίες στο έργο του και τον σεβασμό στα δικαιώματα του ανθρώπου.
Στη φάση αυτή, επιχειρείται η σύνδεση του θέματος με τη σχετική ενότητα του σχολικού βιβλίου της Ιστορίας και με τον τόπο κατοικίας των μαθητών/τριών (πόλη/κοινότητα Μαγνησίας) ή/και την ελληνική επικράτεια.
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ/ΤΡΙΩΝ
Μέσω ερωτήματος προβληματισμού για τον τρόπο που η πόλη/η κοινότητα/η Ελλάδα αναγνώρισαν την αξία του έργου του Ρήγα Βελεστινλή, οι μαθητές/τριες εντοπίζουν τεκμήρια σε χάρτες, νομίσματα και γραμματόσημα.
Ερώτημα (ενδεικτικά):
Η πόλη/κοινότητα/Ελλάδα έχει αναγνωρίσει την αξία του έργου του Ρήγα;
Με ποιο τρόπο;
Οι μαθητές/τριες σε ομάδες μελετούν (αναλόγως του διαθέσιμου έντυπου ή ψηφιακού υλικού):
Χάρτη της πόλης/κοινότητας όπου εντοπίζουν όνομα οδού αφιερωμένης στον Ρήγα (εάν στην πόλη/κοινότητα που βρίσκεται το σχολείο υπάρχει οδός Ρήγα Φεραίου).
Διαδικτυακό χάρτη της πόλης (google maps) όπου εντοπίζουν δημόσιο γλυπτό του Ρήγα Βελεστινλή (εάν στην πόλη/κοινότητα που βρίσκεται το σχολείο υπάρχει γλυπτό).
Έργο του Θεόφιλου «Ρήγας Βελεστινλής και ο Αδαμάντιος Κοραής υποβαστάζουν την Ελλάδα» (1911).
Νομίσματα: Εθνική όψη ελληνικού κέρματος των 10 λεπτών του Ευρώ, Οπίσθια όψη κέρματος 50 δραχμών (Έτος Ρήγα Φεραίου 1998, Τράπεζα της Ελλάδος).
Χαρτονόμισμα 200 δραχμών (1996, Τράπεζα της Ελλάδος).
Γραμματόσημα: Έκδοση 2007 (250 χρόνια από τη γέννηση του Ρήγα Φεραίου), Έκδοση 1997 (έτος Ρήγα Φεραίου 1998), Έκδοση 1930 (Επέτειος 100 ετών της Ανεξαρτησίας της Ελλάδος).
ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΒΑΣΙΚΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ
Βάσει της μελέτης ενός ή περισσοτέρων εκ των ανωτέρω πηγών, οι μαθητές/τριες διατυπώνουν το βασικό ερώτημα «Γιατί το έργο του Ρήγα θεωρήθηκε σημαντικό και οι πόλεις/οι κοινότητες/η Ελλάδα τον τιμούν;».
ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΕΡΩΤΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ
Προτεινόμενες δραστηριότητες: Βάσει του βασικού ερωτήματος της προηγούμενης φάσης και παρακινούμενοι/ες από τις φράσεις που εμπεριέχονται στην ενότητα για τον Ρήγα Βελεστινλή στο σχολικό τους βιβλίο Ιστορίας «Το συγγραφικό και εκδοτικό του έργο είναι μεγάλο» και «Ο Ρήγας Βελεστινλής οραματιζόταν […] τη δημιουργία ενός ευνομούμενου δημοκρατικού κράτους» οι μαθητές/τριες εξειδικεύουν το βασικό ερώτημα διατυπώνοντας ερευνητικά ερωτήματα σχετικά με το έργο του.
Ενδεικτικά:
Ποια είναι τα έργα που δημιούργησε;
Ποιο είναι το περιεχόμενό τους;
Ποια έργα του Ρήγα προετοίμασαν την ελληνική επανάσταση και πώς;
Πώς θεωρεί ο Ρήγας Βελεστινλής ότι πρέπει να είναι το ευνομούμενο δημοκρατικό κράτος (ποιες δημοκρατικές αξίες θεωρεί ότι χρειάζεται να εφαρμόζει);•
Οι δημοκρατικές αξίες που πρεσβεύει ο Ρήγας αποδεκτές σήμερα;
Πώς αναπαρίσταται ο Ρήγας Βελεστινλής σε έργα τέχνης συγκεκριμένα, σε ποια στοιχεία του έργου του εστιάζουν οι καλλιτέχνες;
ΧΩΡΙΣΜΟΣ ΣΕ ΟΜΑΔΕΣ-ΑΝΑΘΕΣΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ
Βάσει του περιεχομένου των ερευνητικών ερωτημάτων οι μαθητές/τριες χωρίζονται σε ομάδες.
Προτείνονται τέσσερις ομάδες.
Η αποστολή κάθε ομάδας συσχετίζεται με τα προαναφερθέντα ερευνητικά ερωτήματα:
Ομάδα ιστορικών (συλλογή και επεξεργασία στοιχείων περί του είδους και του περιεχόμενου των έργων του Ρήγα και της συμβολής τους στην ελληνική επανάσταση).
Ομάδα νομικών-συνταγματολόγων (συλλογή και επεξεργασία στοιχείων περί των δημοκρατικών αξιών στο έργο του Ρήγα)Ομάδα χαρτογράφων (αποκωδικοποίηση των συμβολισμών της Χάρτας του Ρήγα).
Ομάδα καλλιτεχνών (συλλογή και επεξεργασία στοιχείων για τον τρόπο που οι καλλιτέχνες αναπαρέστησαν τον Ρήγα σε έργα ζωγραφικής και ανδριάντες).
ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΠΕΔΙΟΥ
Προτεινόμενες δραστηριότητες για την προετοιμασία της έρευνας στο πεδίο:
Εκπαιδευτικές επισκέψεις σε χώρους πολιτισμού: Εκθεσιακό Κέντρο «Ρήγας Βελεστινλής», αδριάντας Ρήγα (Βελεστίνο), Πλατεία Ρήγα Φεραίου, ανδριάντας Ρήγα (Βόλος).
Εργαλεία μελέτης πεδίου: Οι μαθητές/τρεις δημιουργούν κλείδες παρατήρησης, πρωτόκολλο συνεντεύξεων, επιλέγουν εργαλεία φωτογράφισης, εξοικειώνονται με τη βασική ρουτίνα ανάλυσης εικόνας και έργου τέχνης (τι βλέπω-τι σκέφτομαι-τι αναρωτιέμαι).
Κατανομή αρμοδιοτήτων στα μέλη κάθε ομάδας (π.χ. αναγνώστης/τρια ή/και συνεντευξιαστής/τρια, γραμματέας ή/και ηχολήπτης/τρια, φωτογράφος, συντονιστής).
Επικοινωνία με φορείς: Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Γενικά Αρχεία Κράτους Μαγνησίας, ιστοριοδίφες της περιοχής, συγγραφείς παιδικών βιβλίων για τον Ρήγα Βελεστινλή.
ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΕΡΕΥΝΩΝ-ΣΥΝΑΓΩΓΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
Εκπαιδευτικές επισκέψεις σε χώρους πολιτισμού για τη συλλογή δεδομένων μέσω κλείδας παρατήρησης ή/και πρωτοκόλλου συνεντεύξεων (βλ. εργαλεία συλλογής δεδομένων) βάσει του ερευνητικού ερωτήματος κάθε ομάδας. Οργάνωση των δεδομένων κάθε ομάδας βάσει γραφικών οργανωτών (π.χ. εννοιολογικοί χάρτες, αραχνογράμματα, πίνακες), ανάλυση των δεδομένων και συναγωγή συμπερασμάτων βάσει του ερευνητικού ερωτήματος κάθε ομάδας.
Μελέτη συγκεκριμένων ψηφιακών πηγών στο διαδίκτυο (π.χ. βάσει των Συσσωρευτών Πολιτιστικού Περιεχομένου Search Culture, Europeana, ή εκπαιδευτικού περιεχομένου όπως το Φωτόδεντρο) για τη συλλογή δεδομένων βάσει του ερευνητικού ερωτήματος κάθε ομάδας.
Για λόγους εξοικονόμηση χρόνου προτείνεται η μελέτη συγκεκριμένων πηγών προεπιλεγμένων από τον/την εκπαιδευτικό ή η αναζήτηση υλικού να πραγματοποιηθεί υπό την καθοδήγησή του/της (π.χ. να υποστηρίξει τους/τις μαθητές/τριες στον τρόπο αναζήτηση τεκμηρίων στους Συσσωρευτές Πολιτιστικού περιεχομένου «SearchCulture», «Europeana»).
Οργάνωση των δεδομένων σε ψηφιακό ή έντυπο μέσο καταγραφής βάσει γραφικών οργανωτών (π.χ. εννοιολογικοί χάρτες, αραχνογράμματα, πίνακες), ανάλυση των δεδομένων και συναγωγή συμπερασμάτων βάσει του ερευνητικού ερωτήματος κάθε ομάδας.
Παρουσίαση των συμπερασμάτων κάθε ομάδας στην ολομέλεια και ακολούθως σύνθεση των συμπερασμάτων όλων των ομάδων επί πίνακα (π.χ. mind map, θεματικός τοίχος).
Στη φάση αυτή, επιχειρείται η δημιουργία του τελικού έργου, με σκοπό τη σύνδεση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των δημοκρατικών αξιών για το ευνομούμενο κράτος που πρέσβευε ο Ρήγας Βελεστινλής με την σύγχρονη πραγματικότητα (π.χ. Σύνταγμα της Ελλάδας, Κανονισμός τάξης, Εσωτερικός Κανονισμός Λειτουργίας του σχολείου).
Ειδικότερα, οι μαθητές/τριες προχωρούν:
στη συγγραφή φυλλαδίου (π.χ. δίφυλλου) έντυπου ή ψηφιακού με άρθρα για τα δικαιώματα του ανθρώπου στο έργο του Ρήγα (π.χ. από το έργο «Νέα Πολιτική Διοίκηση των κατοίκων της Ρούμελης, της Μικράς Ασίας, των Μεσογείων Νήσων και της Βλαχομπογδανίας-Τα δίκαια του ανθρώπου» που έχει ήδη μελετήσει η ομάδα των νομικών) και των αντίστοιχων άρθρων του Συντάγματος της Ελλάδας (π.χ. άρθρα 1-20),
στην καλλιτεχνική επιμέλεια της προμετωπίδας του φυλλαδίου με την αξιοποίηση συμβολισμών.
Για τη δημιουργία του φυλλαδίου συνεισφέρουν όλες οι ομάδες.
Ενδεχομένως, αναπροσαρμόζεται η αποστολή κάθε ομάδας.
Για παράδειγμα η ομάδα των ιστορικών μελετούν και επιλέγουν τα άρθρα από το Σύνταγμα της Ελλάδας και συνεργάζονται στενά με την ομάδα των νομικών που έχει ήδη μελετήσει το έργο του Ρήγα, ενώ η ομάδα των χαρτογράφων συνεργάζεται με την ομάδα των καλλιτεχνών συζητώντας και επιμερίζοντας το έργο της εικονογράφησης του φυλλαδίου.
Εναλλακτικά, οι μαθητές/τριες προχωρούν:
στη συγγραφή της «Χάρτας της τάξης» ή του Εσωτερικού Κανονισμού του Σχολείου (σε έντυπη ή ψηφιακή μορφή) ως προς τη χρηστή διαχείριση στην μικροκοινότητα της τάξης ή του σχολείου βάσει δημοκρατικών αξιών και των δικαιωμάτων του ανθρώπου,
στην καλλιτεχνική επιμέλεια της προμετωπίδας-εξώφυλλου της «Χάρτας της τάξης» με την αξιοποίηση συμβολισμών.
Ενδεχομένως, αναπροσαρμόζεται η αποστολή κάθε ομάδας (βλ. ανωτέρω).
Στη φάση αυτή γίνεται παρουσίαση του τελικού έργου σε τμήματα άλλων τάξεων του σχολείου (π.χ. σε τμήματα Ε΄ τάξης) ή άλλου σχολείου (π.χ. στο δίκτυο του σχολείου με άλλα σχολεία της περιοχής ή της Ελλάδας) ή/και ανάρτηση στον ιστότοπο του σχολείου.
Το κείμενο των μαθητών/τριών θα συμπεριληφθεί στον Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας του σχολείου.
Οι μαθητές/τριες αναστοχάζονται είτε ομαδικά είτε ατομικά α) επί της ερευνητικής διαδικασίας, β) των γνώσεων ή εντυπώσεων που απεκόμισαν.
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
ΚΛΕΙΔΑ ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ (ενδεικτικές ερωτήσεις):
Οι κλείδες συλλογής δεδομένων που δημιουργήσαμε ήταν κατάλληλα δομημένες για την εργασία της ομάδας μας;
Οι πηγές που μελετήσαμε ήταν κατάλληλες ή αρκετές ή αξιόπιστες για να καταλήξει η ομάδα μας σε συμπεράσματα;
Μελετήσαμε συστηματικά τις πηγές (π.χ. με γραφήματα, σημειώσεις) για να αντλήσουμε στοιχεία;
ΚΑΡΤΑ ΕΞΟΔΟΥ (ενδεικτικά):
Τι με εντυπωσίασε από όσα έμαθα για το έργο του Ρήγα;
Τι κατάλαβα για τον τρόπο διακυβέρνησης ενός ευνομούμενου κράτους;
Εάν ταξίδευα στον χρόνο για να συναντήσω τον Ρήγα Βελεστινλή και του ζητούσα να γράψει ένα άρθρο για τα δικαιώματα των παιδιών, τι θα ήθελα να λέει αυτό το άρθρο;
