Οι μαθητές/τριες γνωρίζουν την τοπική ιστορία και ανακαλύπτουν την ώσμωση των πολιτισμών, μέσα από τους ναούς των τριών πολιτισμών-θρησκειών, του χριστιανικού, του μουσουλμανικού και του εβραϊκού, οι οποίοι συνυπήρξαν στην πόλη της Βέροιας. Μέσα από βιωματικές δραστηριότητες, οι μαθητές/τριες παρατηρούν, ερευνούν, καταγράφουν, κάνουν διάχυση των αποτελεσμάτων, διατυπώνουν προτάσεις, υποστηρίζουν παρεμβάσεις βελτίωσης, αποκτούν δεξιότητες ενεργού πολίτη και συνθέτουν τη δική τους οπτική για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς. Στόχος τους να αναδείξουν την τοπική ταυτότητα, τη σημασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και της αειφόρου ανάπτυξης του τόπου. Το πρόγραμμα μπορεί να προσαρμοστεί και να αξιοποιηθεί από σχολεία άλλων περιοχών διερευνώντας μνημεία – κατάλοιπα του παρελθόντος άλλων πολιτισμών του τόπου τους.
Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Ιστορίας στις Γ’, Δ’, Ε’ και Στ’ τάξεις του Δημοτικού Σχολείου (ΦΕΚ, Τεύχος Β’, 1963/2021).
Πρόγραμμα Σπουδών «Δράσεις Ενεργού Πολίτη» του Νηπιαγωγείου, του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου (ΦΕΚ 6048/Β΄/1-11-2024).
Πρόγραμμα Σπουδών για το μάθημα της Ιστορίας στις Γ΄, Δ΄, Ε΄ και ΣΤ΄ τάξεις Δημοτικού Σχολείου (Β΄ 507) 10545/Δ1/2023 Υ.Α.
οι μαθητές/τριες να:
καταγράψουν την πολιτιστική ποικιλομορφία της πόλης,
αναφέρουν παραδείγματα της συνύπαρξης χριστιανικών, μουσουλμανικών και εβραϊκών στοιχείων στην ιστορία και την αρχιτεκτονική της πόλης,
κρίνουν προκαταλήψεις και στερεότυπα που αφορούν θέματα εθνοπολιτισμικών και θρησκευτικών διαφορών,
ερευνούν, συνθέτουν, δημιουργούν, εκφράζονται και προτείνουν παρεμβάσεις προς τους αρμόδιους φορείς για την προστασία και την ανάδειξη των μνημείων.
Η αφόρμηση του προγράμματος γίνεται μέσα από την προβολή διαδραστικού βίντεο με εικόνες της πόλης, σταθμεύοντας στους ναούς των τριών μεγάλων θρησκειών, χριστιανισμού, μουσουλμανισμού και εβραϊσμού. Ο εκπαιδευτικός, διακόπτοντας τη ροή του video, ενθαρρύνει τους/τις μαθητές/τριες να ανατρέξουν στις προηγούμενες γνώσεις-φωτογραφίες που έχουν δει και την εμπειρία τους (οπτική επαφή) και να αναφέρουν τα στοιχεία που γνωρίζουν για τον κάθε ναό (πού βρίσκεται, τι υπάρχει στον περιβάλλοντα χώρο, πού είναι αφιερωμένος, αν έχουν παρατηρήσει διαφορές μεταξύ τους, κ.ά). Ο/Η εκπαιδευτικός θέτει μερικά ερωτήματα εργασίας ή σεναριακά εναύσματα:
Μπορεί μια πόλη να αφηγηθεί την ιστορία της μέσα από τους ναούς-τόπους λατρείας της;
Αν οι ναοί της πόλης μπορούσαν να μιλήσουν, τι ιστορίες θα μας έλεγαν;
Πώς συνυπήρξαν διαφορετικοί λαοί και θρησκείες στην πόλη και τι μπορούμε να μάθουμε από αυτό σήμερα;
Οι μαθητές/τριες σχολιάζουν όσα παρατήρησαν μέχρι τώρα, εκφράζουν απορίες, εντυπώσεις, προβληματίζονται για τη συνύπαρξη διαφορετικών θρησκειών στην ίδια πόλη και εστιάζουν στις πτυχές διερεύνησης του θέματος που τα ενδιαφέρει.
Χωρίζονται σε τρεις τυχαίες ομάδες και κατασκευάζουν ψηφιακό εννοιολογικό χάρτη για τις λέξεις-κλειδιά «χριστιανικός ναός», «μουσουλμανικό τέμενος», «εβραϊκή συναγωγή» και κάθε ομάδα αναζητά στοιχεία στο διαδίκτυο για τον ναό (διαφορετικής θρησκείας). Ανατρέχουν σε ψηφιακά λεξικά, αποσαφηνίζουν και ερμηνεύουν ορισμούς. Καταγράφουν τα στοιχεία σε φύλλο εργασίας και αναζητούν τα κοινά στοιχεία των ναών κατά την παρουσίαση στην ολομέλεια. Οι μαθητές/τριες με την υποστήριξη του/της εκπαιδευτικού τοποθετούν στην ιστοριογραμμή, υποθετικά, τις ιστορικές περιόδους της ύπαρξης των ναών (Interactive Timeline). Μέσα από τη συζήτηση αναδεικνύεται το ιστορικό ερώτημα-βασική έννοια: η συνύπαρξη των λαών και τα ερωτήματα προς διερεύνηση.
Οργανώνονται σε ομάδες, με την υποστήριξη και του/της εκπαιδευτικού, και αναλαμβάνουν ρόλους:
Ομάδα ερευνητών: Προετοιμάζουν το φύλλο παρατήρησης με τα ερωτήματα που θα διερευνήσουν κατά την επιτόπια επίσκεψη. Θα καταγράψουν πληροφορίες από τοπικές πηγές (τοπικό τύπο-ηλεκτρονικό και έντυπο, Γενικά Αρχεία του Κράτους, Δημόσια Βιβλιοθήκη Βέροιας, Μητρόπολη).
Ομάδα φωτογράφων: Επιλέγουν τα σημεία εστίασης για φωτογράφιση και προετοιμάζουν τον κατάλληλο τεχνολογικό εξοπλισμό. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, θα αναζητήσουν τη λεζάντα κάτω από τις φωτογραφίες. Θα συλλέξουν εικόνες και φωτογραφίες από τοπικές πηγές (τοπικό τύπο-ηλεκτρονικό και έντυπο, Γενικά Αρχεία του Κράτους, Δημόσια Βιβλιοθήκη Βέροιας, Μητρόπολη).
Ομάδα δημοσιογράφων: Διαμορφώνουν ερωτήσεις που θα θέσουν σε συνεντεύξεις κατοίκων, τουριστών, επιστημόνων, σχεδιάζοντας ερωτηματολόγια για τις συνεντεύξεις. Οργανώνουν μικρής έκτασης δημοσκόπηση που απευθύνεται στις οικογένειες των παιδιών (γονείς, παππούδες-γιαγιάδες). Οι ερωτήσεις που τους απευθύνονται αναφέρονται στη γνώση τους γύρω από τα μνημεία και στη σύγχρονη αξιοποίησή τους.
Ομάδα δημιουργών: Αναζητούν πληροφορίες και εικόνες μέσω διαδικτύου, χρησιμοποιούν το λογισμικό Google Earth για να εντοπίσουν τις τοποθεσίες και διερευνούν εικονικές περιηγήσεις σε ναούς ανά τον κόσμο (Google Street View). Δημιουργούν κοινόχρηστους ψηφιακούς φακέλους (π.χ. Padlet, Google forms, Canva), όπου θα συγκεντρώσουν το υλικό των ομάδων.
Για τη μελέτη πεδίου και την επίσκεψη στους συγκεκριμένους ναούς, οι μαθητές/τριες σχεδιάζουν:
Ποια σημεία θα επισκεφθούν στην πόλη (Παλαιά Μητρόπολη, Μεντρεσέ Τζαμί, Εβραϊκή Συναγωγή).
Με ποιους φορείς θα συνεργαστούν (Μητρόπολη, Δήμος, Γενικά Αρχεία του Κράτους, τοπικά δίκτυα ιστορίας).
Ποια ερωτήματα θα διερευνήσουν.
Τι εξοπλισμό θα χρειαστούν (φωτογραφικές μηχανές-κινητά τηλέφωνα, μπλοκ σημειώσεων, tablets)
Οι ομάδες συνεργατικά δημιουργούν ιστορικό “οδοιπορικό” με αφήγηση μέσω StoryMap JS. Σε αυτό περιλαμβάνονται αποσπάσματα συνεντεύξεων που διεξήγαγαν και παρουσιάζουν σχετικά βίντεο (συνεντεύξεις με κατοίκους, ειδικούς επιστήμονες, τουρίστες). Αποσπάσματα του τελικού προϊόντος περιλαμβάνουν σύνθεση από άρθρα του τοπικού τύπου-ηλεκτρονικού και έντυπου, πληροφορίες από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, τη Δημόσια Βιβλιοθήκη Βέροιας, τη Μητρόπολη, καθώς επίσης και υλικό από τους κοινόχρηστους ψηφιακούς πίνακες (π.χ. Padlet, Google forms, Canva), όπου έχει συγκεντρωθεί το υλικό των ομάδων.
Όλες οι ομάδες συνεργατικά συντάσσουν και καταθέτουν υπόμνημα στον τοπικό Δήμο με συνοπτική έκθεση που περιέχει τα ευρήματα της έρευνας, τις προτάσεις για την προστασία, την αξιοποίηση των μνημείων και την προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης. Παράλληλα, κατασκευάζουν μακέτες ναών με ανακυκλώσιμα υλικά τονίζοντας τα διακριτά χαρακτηριστικά τους.
Οι μαθητές/τριες, ανά ομάδα, παρουσιάζουν τα ευρήματά τους στη σχολική κοινότητα (καλούνται και εκπρόσωποι του Δήμου και των φορέων συνεργασίας): Ομάδα ερευνητών: Παρουσιάζουν τα αποτελέσματα της έρευνάς τους με εικονική ξενάγηση- πληροφορίες για την ιστορία, τη σύγχρονη λειτουργία των ναών, την προστασία και την ανάδειξή τους. Αφηγούνται την ιστορία των ναών, εμπλουτισμένες με θρύλους και παραδόσεις που άντλησαν από τα ερωτηματολόγια. Επιλέγουν ποικίλους παραστατικούς τρόπους παρουσίασης, όπως να δημιουργήσουν μικρά θεατρικά σκετς ή παιχνίδι ρόλων (π.χ. οι εκπρόσωποι των τριών θρησκειών συναντιούνται στην αγορά της πόλης και συζητούν για το παρελθόν και το μέλλον του μνημείου) ή ηχογραφούν podcast για να αφηγηθούν την ιστορία των ναών. Αξιοποιούν την ιστοριογραμμή, τον διαδραστικό πίνακα, power point, video. Ομάδα φωτογράφων: Αναλαμβάνουν την καλλιτεχνική αποτύπωση της συνολικής εμπειρίας (αφίσα, ζωγραφική απεικόνιση – ζωγραφίζουν όψεις των κτηρίων, μοτίβα κ.ά – έκθεση φωτογραφίας, video). Συνθέτουν μικρά μουσικά θέματα (με την εφαρμογή της Τεχνητής Νοημοσύνης), εμπνευσμένα από τις τρεις θρησκείες για να επενδύσουν την παρουσίαση. Ομάδα δημοσιογράφων: Διαβάζουν αποσπάσματα συνεντεύξεων που διεξήγαγαν και παρουσιάζουν σχετικά βίντεο (συνεντεύξεις με κατοίκους, ειδικούς επιστήμονες, τουρίστες) Ακούγονται podcast με πρωταγωνιστές τοπικούς παράγοντες. Ομάδα δημιουργών: Παρουσιάζουν την αφήγηση μέσω StoryMap JS.
Οι μαθητές/τριες αναστοχάζονται τη βιωματική εμπειρία του ιστοριοδίφη στην αναζήτηση της ιστορίας της πόλης. Απαντούν σε ερωτήσεις και διατυπώνουν συμπεράσματα:
Τι μάθαμε για τους τρεις ναούς της πόλης;
Ποιες είναι οι εντυπώσεις μας από τη συνύπαρξη των τριών θρησκειών;
Πώς μπορούν να αξιοποιηθούν σήμερα τα μνημεία-ναοί με στόχευση την ειρηνική συνύπαρξη;
Πώς μπορούν τα παιδιά, αναλαμβάνοντας ατομική ή συλλογική ευθύνη, να υποστηρίξουν την προστασία των μνημείων;
Πώς είδαμε τα αποτελέσματα της δημοσκόπησης;
Τι μας δυσκόλεψε πιο πολύ;
Τι μας ενθουσίασε;
Πώς συνεργαστήκαμε στις ομάδες;
Το πρόγραμμα μπορεί να προσαρμοστεί σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές, εστιάζοντας στην τοπική πολιτιστική ταυτότητα της κάθε περιοχής.
