Εισαγωγικό μάθημα για την αξία της ενημέρωσης. Ο ενημερωμένος πολίτης έχει τη δυνατότητα να είναι κριτικός στοχαστής σε έναν κόσμο όπου η τεχνολογία και τα μέσα ενημέρωσης είναι παντού στην καθημερινότητά και παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της στάσης ζωής και των επιλογών του. Ο/η εκπαιδευτικός συζητά με τους μαθητές και τις μαθήτριες το πώς και από που ενημερώνονται. Ακολουθούν ερωτήσεις για τις διαφορές μεταξύ των πληροφοριών σε μια εφημερίδα και σε ένα μέσο κοινωνικής δικτύωσης, τις διαφορές των πληροφοριών που συναντάμε σε ένα blogκαι στις τηλεοπτικές ειδήσεις. Οι μαθητές/τριες καλούνται να διερευνήσουν τους όρους παραπληροφόρηση, εσφαλμένη πληροφόρηση και προπαγάνδα (Παράρτημα 1).

Σελ. 5 από το εγχειρίδιο μαθητών/τριών.

Ο/η εκπαιδευτικός διερευνά τις πρότερες γνώσεις των μαθητών/τριών για την προπαγάνδα. Εξηγεί τον ορισμό στους/στις μαθητές/τριες και εν συνεχεία  τους αναφέρει ότι συνήθως οι κυβερνήσεις και οι εταιρείες χρησιμοποιούν προπαγάνδα για να τονίσουν στους/στις πολίτες/πελάτες τις πληροφορίες που θέλουν να γνωρίζουν, ώστε να αλλάξουν την οπτική γωνία που έχουν ή να τους πείσουν να αγοράσουν ένα προϊόν. Ωστόσο, επειδή η προπαγάνδα επιτυγχάνεταικυρίως μέσα από πληροφορίες που σκοπό έχουν να επηρεάσουν την άποψη του κοινού, ο καθένας, η καθεμία  μπορεί να τη χρησιμοποιήσει. Επίσης, τους αναφέρει κάποιες τεχνικές της προπαγάνδας: η επίκληση στο συναίσθημα είναι ίσως η πιο απροκάλυπτη μέθοδος προπαγάνδας ακολουθεί ηπαρότρυνση για μιμητισμό, ο αποκλεισμός πληροφοριών, ο συσχετισμός, κ.α. Ακολουθούν ιστορικά παραδείγματα προπαγάνδας μέσα από την τέχνη της αφίσαςκαι της διαφήμισης όπου οι μαθητές και οι μαθήτριες καθοδηγούμενοι από τον/την εκπαιδευτικό καλούνται να εξηγήσουν που αποσκοπούν και να γνωρίσουν με βιωματικό τρόπο την τεχνική της προπαγάνδας (Παράρτημα 2, 3 & 4).

Σελ. 6, 7 και 8  από το εγχειρίδιο μαθητών/τριών.

Ο/η εκπαιδευτικός συζητά με τους/τις μαθητές/τριες γιατί το διαδίκτυο ευνοεί την παραπληροφόρησηκαι αν υπάρχουν κάποια «στοιχεία» που μας βοηθούν να θεωρήσουμε ότι μια πληροφορία που συναντήσαμε είναι αξιόπιστη ή όχι (Παράρτημα 5 και 6). Στη συνέχεια ακολουθούν 2 δραστηριότητες όπου οι μαθητές/τριες καλούνται να διερευνήσουν τις συνέπειες της παραπληροφόρησης και της προπαγάνδας και να κατανοήσουν περιεχόμενο λέξεων που έχουν σχέση με την παραπληροφόρηση και τις τακτικές προώθησής της (Παράρτημα 7).

Σελ. 9, 10 και 11 από το εγχειρίδιο μαθητών/τριών.

Ο/η εκπαιδευτικός παρακινεί τους/τις μαθητές/τριες να σκεφτούν τρόπους με τους οποίους μπορούμε να ξεχωρίσουμε μια ψεύτικη είδηση από μια αληθινή. Εκπαιδευτικός και μαθητές/-τριες μελετούν όλοι/-ες μαζί τα Παραρτήματα 8 και 9 και συζητούν  τις 5 ερωτήσεις-κλειδιά που πρέπει να υποβάλλουμε στον εαυτό μας. Ακολουθούν παραδείγματα ψευδών δημοσιευμάτων και οι μαθητές/τριες καλούνται να δικαιολογήσουν γιατί είναι fakenews, αλλά και πιο σκοπό εξυπηρετούν (Παράρτημα 10, 11, 12, 13 & 14).

Σελ. 12 -18 από το εγχειρίδιο μαθητών/τριών.

Ο/η εκπαιδευτικός εξετάζει με τους/τις μαθητές/τριες ένα παράδειγμα αξιόπιστου δημοσιεύματος. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του; Πώς μπορούμε να το ελέγξουμε ως προς την αξιοπιστία του; (Παράρτημα 15) Συζητάμε βιωματικές περιπτώσεις μη αξιόπιστων δημοσιευμάτων που έκαναν εντύπωση στους/στις μαθητές/τριες. Ο/η εκπαιδευτικός στη συνέχεια εξηγεί στους/στις μαθητές/τριες ότι δεν υπάρχουν μόνο δημοσιεύματα αλλά και ολόκληρες ιστοσελίδες που δεν είναι αξιόπιστες. Μέσω ερωτοαπαντήσεων παροτρύνει τους/τις μαθητές/τριες να σκεφτούν ποιες είναι οι ενδείξεις μιας μη αξιόπιστης ιστοσελίδας (Παράρτημα 16) και εν συνεχεία τους ζητάει να εξηγήσουν γιατί η ιστοσελίδα στο Παράρτημα 17 δεν είναι αξιόπιστη.

Σελ. 19, 20 και 21 από το εγχειρίδιο μαθητών/-τριών.

Ο/η εκπαιδευτικός συζητάει με τους/τις μαθητές/τριες τη δύναμη της εικόνας και πως μπορεί μια εικόνα να συντελέσει στην παραπληροφόρηση. Με ερωτοαπαντήσεις διερευνάει τις πρότερες γνώσεις των μαθητών/τριών για τα προγράμματα επεξεργασίας εικόνας (π.χ. photoshop) και συζητούν τις δυνατότητες αυτών. Η συζήτηση στη συνέχεια επικεντρώνεται στο πώς μπορούμε να εκθέσουμε προσωπικά δεδομένα δικά μας ή άλλων όταν κοινοποιούμε φωτογραφίες και οι μαθητές/τριες παροτρύνονται να σκεφτούν πώς μπορεί κάποιος να μας παραπλανήσει αν μας παρουσιάσει μια «πειραγμένη» εικόνα. Ακολουθούν παραδείγματα εικόνων που είναι προϊόν προγραμμάτων επεξεργασίας εικόνας και οι μαθητές/τριες εξασκούνται στο να διακρίνουν τις «παρεμβάσεις» σε μια φωτογραφία (Παράρτημα 18 και 19).

Το εργαστήριο ολοκληρώνεται με τη συμπλήρωση από τους/τις μαθητές/τριες ενός κουίζ το οποίο βρίσκεται διαδικτυακά εδώ: https://saferinternet4kids.gr/quiz/poso-axiopisto-einai-auto/

(Το περιεχόμενο του κουΐζ επίσης επισυνάπτεται σε διαφορετικό έγγραφο).

Σελ. 22 και 23 από το εγχειρίδιο μαθητών/τριών.

Μια νέα απειλή έχει κάνει την εμφάνισή της στο διαδίκτυο τα τελευταία χρόνια, καθώς πλέον οι χρήστες δεν έχουν να αντιμετωπίσουν μόνο την παραπληροφόρηση αλλά και τα deepfakes. Ένας αλγόριθμος, με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης, «μαθαίνει» τα χαρακτηριστικά ενός προσώπου και αντικαθιστά το πρόσωπο ενός ανθρώπου με αυτό ενός άλλου. Τα αποτελέσματα μπορεί να είναι αρκετά πειστικά και σε πολλές περιπτώσεις είναι πολύ δύσκολο να εντοπιστούν ως ψεύτικα. Το ανησυχητικό στην περίπτωση των deepfakes είναι ότι ακόμα και εμπειρίες που αποκτά κανείς μέσω των αισθήσεών του (όραση καιακοή στην προκειμένη περίπτωση) τίθενται υπό αμφισβήτηση. Ο/η εκπαιδευτικός συζητά με τους/τις μαθητές/τριες το φαινόμενο και διερευνά τις εμπειρίες που τυχόν έχουν. Ο στόχος αυτής της ενότητα είναι οι μαθητές/τριες να ενημερωθούν για την ύπαρξη αυτής της τεχνολογίας και ταυτόχρονα να συνειδητοποιήσουν τη σοβαρότητα δημιουργίας καικοινοποίησης τέτοιων εικόνων/βίντεο ακόμα και στο πλαίσιο ενός αστείου. Θα πρέπει να τονιστεί ότι η δημιουργία deepfakes, ειδικά ακατάλληλου περιεχομένου είναι μια πρακτική που ενδεχομένως θα μας φέρει αντιμέτωπους με τον νόμο. Επίσης, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι τέτοιες εικόνες ή βίντεο μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα στον άνθρωπο που απεικονίζεται, να πληγώσουν τα συναισθήματά του και να του κάνουν πολύ μεγάλο κακό. Επίσης είναι πολύ σημαντικό να ενημερωθούν οι μαθητές/τριες πώς μπορούν να αντιδράσουν και που μπορούν να απευθυνθούν στην περίπτωση που πέσουν θύμα ενός deepfake (παράρτημα 20). Είναι στην ευχέρεια του/της εκπαιδευτικού, αν το κρίνει απαραίτητο και αν διαθέτει την υλικοτεχνική υποδομή να δείξει στους/στις μαθητές/τριες δύο (2) παραδείγματα deepfakes που κυκλοφορούν ευρέως στο διαδίκτυο και έχουν συζητηθεί (https://youtu.be/iyiOVUbsPcM?si=If2vsDwQvaOCIXfI και https://youtu.be/WFc6t-c892A?si=BYFO8iWYQAQiX1VE ).

Ο/η εκπαιδευτικός παροτρύνει τους/τις μαθητές/τριες να χωριστούν σε ομάδες και να σκεφτούν ποιες μπορεί να είναι οι αρνητικές προεκτάσεις ενός deepfake (Παράρτημα 21). Ακολουθεί συζήτηση των απαντήσεων των μαθητών/-τριών. Η ενότητα ολοκληρώνεται με τη διαπίστωση ότι η πιο αποτελεσματική μέθοδος για να προστατευτούμε από τα deepfakesείναι η κριτική μας σκέψη (Παράρτημα 22). Ο/η εκπαιδευτικός συζητά  με τους/τις μαθητές/τριες πώς καλλιεργούμε την κριτική μας σκέψη και πόσο σημαντική είναι για όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας.

Σελ. 24, 25 και 26 από το εγχειρίδιο μαθητών/τριών.