Η συγκεκριμένη δράση στοχεύει στην αξιοποίηση των ιστορικών μνημείων του τόπου (κάστρα), με σκοπό τη σύνδεσή τους με την εξέλιξη της σημερινής ανθρώπινης κοινωνίας που ενδιαφέρεται για τη διαμόρφωση ενεργών πολιτών, οι οποίοι θα είναι ικανοί να συμβάλουν στην αναβάθμιση και την πρόοδο της κοινωνίας. Ερευνώντας και μελετώντας τα ανθρώπινα δημιουργήματα του παρελθόντος, οδηγούμαστε στην κατανόηση της σημασίας τους για την πορεία της ζωής μας στο παρόν και στο μέλλον.
Σύνδεση με:
1. Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών Ιστορίας και Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών Ιστορίας (ΦΕΚ 303 /Β΄/13-03-2003.)
2. Πρόγραμμα Σπουδών «Δράσεις Ενεργού Πολίτη» του Νηπιαγωγείου, του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου (ΥΑ υπ. αριθμ. 130372/ΓΔ4 (ΦΕΚ 6048/Β΄/1-11-2024).
Οι μαθητές/τριες, αναμένεται να:
μελετήσουν τις μνημειώδεις αμυντικές οχυρώσεις και κατασκευές των κάστρων,
εντοπίσουν μύθους και θρύλους που σώζονται από γενιά σε γενιά,
αναδείξουν τα ευρήματα των αρχαιολογικών ανασκαφών στα κάστρα (αγάλματα, αγγεία, κτερίσματα, εργαλεία και αντικείμενα καθημερινής χρήσης),
αξιολογήσουν την τοποθεσία του κάστρου για τη ζωή των ανθρώπων του τόπου (επικοινωνία, διαβίωση, άμυνα),
αναπαραστήσουν εικονικά την τοποθεσία και τους ενδιάμεσους χώρους του κάστρου,
«συνομιλήσουν» με κείμενα (ταξιδιωτικά, μύθοι και θρύλοι) που αναφέρονται ή περιγράφουν τα κάστρα και να αναπτύξουν δεξιότητες δημιουργικής γραφής και ιστορικής αφήγησης,
αξιοποιήσουν τους θεατρικούς χώρους ή τους κατάλληλα διαμορφωμένους χώρους των κάστρων για βιωματικές παραστάσεις θεατρικών δρώμενων από ποικίλα λογοτεχνικά έργα.
Ως αφόρμηση για την επιλογή του θέματος της δράσης, μπορούν να αποτελέσουν τα βιώματα των μαθητών/τριών από προηγούμενες επισκέψεις σε μουσεία, μνημεία και κάστρα της περιοχής, καθώς και η αναζήτηση στο διαδίκτυο και στη βιβλιοθήκη του σχολείου για στοιχεία από κάστρα του νομού, όπως αρχαιολογικά ευρήματα (νομίσματα, σκεύη, αγγεία, αγάλματα, όπλα κ.α.), καταγραφές, μαρτυρίες, θρύλοι και μύθοι, δημοτικά τραγούδια, λογοτεχνικά κείμενα και εικονικές αναπαραστάσεις.
Επιπροσθέτως, μπορεί να διαβαστεί κειμενικό απόσπασμα από τον πρόλογο του Φώτη Κόντογλου στον «Καστρολόγο».
Στη συνέχεια, θα εφαρμοστεί το ομαδικό εργαλείο του καταιγισμού ιδεών (brainstorming) με κατάλληλες ερωτήσεις, ώστε να γίνει η επιλογή ενός καλοδιατηρημένου και επισκέψιμου κάστρου της περιοχής.
Ειδικότερα, θα γίνει:
Αναζήτηση ιστορικών προσώπων και της χρήσης των μερών του κάστρου: Ποιοι ήταν οι σημαντικότεροι ηγεμόνες, στρατιωτικοί ηγέτες ή βασιλιάδες και ποια η χρήση του; Ήταν στρατώνας, φυλακή, διοικητικό κέντρο, κατοικίες αρχόντων και αξιωματούχων ή κάτι άλλο;
Αναζήτηση μυθικών, ιστορικών και λαογραφικών στοιχείων, τα οποία αφορούν στο κάστρο που επιλέχθηκε (μύθοι-θρύλοι, παραδόσεις, δημοτικά τραγούδια και γραπτές πηγές), αλλά και αξιοποίηση προφορικών μαρτυριών που θα υλοποιηθούν.
Στο παιδαγωγικό πλαίσιο της διερευνητικής-ανακαλυπτικής μάθησης, η ομαδοσυνεργατική μέθοδος ανάπτυξης σχεδίων εργασίας θεωρείται κατάλληλη ως προς τη διδακτική μεθοδολογία, καθώς στηρίζεται στις αρχές της αυτενέργειας και της συμμετοχικής μάθησης. Επομένως, στο πλαίσιο της μεθόδου project απαιτείται η διαρκής υποστήριξη και καθοδήγηση του/της εκπαιδευτικού.
Επίσης, το ανοικτό ΠΣ του μαθήματος επιτρέπει τον σχεδιασμό και την εφαρμογή δραστηριοτήτων διαφοροποιημένης διδασκαλίας.
Επιπλέον, στη βάση της διαθεματικότητας χρειάζεται να αναδειχθεί η σύνδεση της Τοπικής Ιστορίας με άλλα γνωστικά αντικείμενα, όπως η γεωγραφία, η λογοτεχνία, τα εικαστικά, η μουσική, η τεχνολογία και η θεατρική αγωγή.
Κατά την προετοιμασία της δράσης προτείνεται η επαφή με φορείς της Αρχαιολογικής υπηρεσίας, αλλά και η καταγραφή τυχόν μύθων και θρύλων από τους ντόπιους κατοίκους μέσω συνεντεύξεων, προκειμένου να καταγραφεί και η επίδραση του μνημείου στο συλλογικό βίωμα.
Ακολουθεί η αναζήτηση και συγκέντρωση των πηγών (πρωτογενών και δευτερογενών) και υλικών που θα αξιοποιηθούν στη μελέτη του επιλεγμένου ιστορικού θέματος τοπικής ιστορίας, καθώς και η συγκρότηση των ομάδων εργασίας των μαθητών/τριών για την υλοποίηση της δράσης.
Στη συνέχεια, γίνεται η μελέτη των πρωτογενών και δευτερογενών πηγών, γραπτών ή προφορικών (υλικών, εικονικών, οπτικοακουστικών, ηλεκτρονικών), αλλά και ό,τι άλλου υλικού έχει συγκεντρωθεί από τις ομάδες εργασίας των μαθητών/τριών. Η μελέτη περιλαμβάνει την κριτική ανάγνωση, την επεξεργασία και την ερμηνεία των πηγών που έχουν στη διάθεσή τους οι μαθητές/τριες, ώστε να τις αξιολογήσουν, να τις συσχετίσουν μεταξύ τους, να ελέγξουν και να διασταυρώσουν τις πληροφορίες που αντλούν από αυτές, αλλά και να καταγράψουν και τις διάφορες και διαφορετικές ερμηνείες που μπορεί να εμπεριέχονται σε αυτές για το συγκεκριμένο ιστορικό θέμα που μελετούν.
Τέλος, επιχειρείται η οργάνωση της ιστορικής γνώσης που σταδιακά αποκτούν οι μαθητές/τριες αλλά και της εργασίας τους από την επίσκεψη στον χώρο.
Μετά την προετοιμασία, θα πραγματοποιηθεί επίσκεψη στην τοποθεσία που βρίσκεται το κάστρο για την παραγωγή φωτογραφικού υλικού, τις μετρήσεις χώρων, την εκτίμηση της πραγματικότητας, τη σύνδεση του «τότε» με το «σήμερα». Στη δραστηριότητα αυτή, είναι προτιμώμενη η παρουσία ειδικού (π.χ. αρχαιολόγου).
Στο πλαίσιο της υλοποίησης της δράσης, οι μαθητές/τριες χωρισμένοι/ες σε ομάδες των τεσσάρων (4) ατόμων θα εργαστούν σε διαφορετικά φύλλα εργασίας που περιλαμβάνουν στοιχεία από την ιστορική διαδρομή, με ερωτήσεις και πληροφοριακό υλικό για το κάστρο, έχοντας την καθοδήγηση του/της εκπαιδευτικού.
Ακολούθως, μπορεί να γίνει ολομέλεια της τάξης, όπου θα γίνει η συγκέντρωση, ταξινόμηση και σύνθεση του υλικού των δραστηριοτήτων, με την παρουσίαση της εργασίας των ομάδων υπό την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού, καλλιεργώντας την κριτική σκέψη.
Στη συνέχεια, οι μαθητές/τριες μπορούν να εργαστούν στον χώρο της βιβλιοθήκης ή αίθουσας του σχολείου, όπου θα δημιουργήσουν είτε ατομικά είτε σε ομάδες ποικίλα καλλιτεχνικά έργα που αφορούν στο κάστρο, όπως ζωγραφική, μακέτα, δημιουργική γραφή, μικρό video με αφήγηση (ντοκιμαντέρ), ταξινόμηση φωτογραφικού υλικού, σχεδιάσματα, λεύκωμα με την καταγραφή και την παρουσίαση της πορείας των δραστηριοτήτων των μαθητών κ.α., με την καθοδήγηση του/της εκπαιδευτικού.
Σε μια διδακτική ώρα μπορεί να σχεδιαστεί και να αποφασιστεί ο χώρος για τη διοργάνωση μιας εκδήλωσης και έκθεσης, με την παρουσίαση των πορισμάτων και των συμπερασμάτων της δράσης, συνδυαζόμενα με το παραγόμενο εικονογραφικό ή άλλο υλικό. Αυτά μπορούν να παρουσιαστούν σε μια ημερίδα όλες οι δράσεις του σχολείου ή σχολείων για την ενεργό πολιτειότητα, σε συνεργασία με τη δημοτική αρχή ή πολιτιστικό φορέα ή ίδρυμα, με σκοπό τη διάχυση της δράσης και την ενίσχυση της πολιτισμικής ταυτότητας στην τοπική κοινωνία.
Ύστερα από τις ερευνητικές διαδικασίες, ακολουθούν οι διαδικασίες αναστοχασμού που οδηγούν στη μετάπλαση των γνώσεων και εμπειριών σε πολιτιστικά δρώμενα, κείμενα, κατασκευές κ.λ.π., τα οποία μπορούν να ανασχέσουν την πολιτισμική αλλοτρίωση, ενώ συντελούν στη διαμόρφωση πολιτισμικής ταυτότητας και την ενίσχυση της ενεργού πολιτειότητας (active citizenship), στη βάση μιας πλουραλιστικής εθνικής και διεθνικής συνείδησης.
Η δράση Τοπικής Ιστορίας καλλιεργεί τον σεβασμό στη διατήρηση της πολιτισμικής φυσιογνωμίας του τόπου, επειδή διευκολύνει την καλλιέργεια κινήτρων για ατομική και συλλογική δράση μέσα και έξω από το σχολείο και σφυρηλατεί τους δεσμούς των μαθητών/τριών με τον τόπο στον οποίο ζουν, ανακαλύπτοντας βιωματικά το παρελθόν του τόπου τους που οδηγεί στη διαμόρφωση της ιστορικής τους συνείδησης.
Εν τέλει, η ενίσχυση της ενεργού πολιτειότητας επιτυγχάνεται από τη συμμετοχή των μαθητών/τριών σε βιωματικές δραστηριότητες έρευνας, διαλογικής συζήτησης και παραγωγής ιστορικού λόγου.
Ως προς την αξιολόγηση της δράσης, όσον αφορά στον/στην εκπαιδευτικό, δεν θα πρέπει να περιορίζεται στην τελική παρουσίαση και το λεύκωμα, αλλά είναι αναγκαίο να είναι μια συνεχής διαδικασία που θα παρακολουθεί την πρόοδο των μαθητών και την αποτελεσματικότητα της δράσης. Όσον αφορά στους/στις μαθητές/τριες, χρειάζεται να εφαρμοστούν ποικίλοι τρόποι αναστοχασμού (γραπτές αναφορές, ομαδική συζήτηση, δημιουργία εννοιολογικών χαρτών, πίνακες: τι έμαθα, τι με εντυπωσίασε, τι θα ήθελα να μάθω περισσότερο).
Συμπερασματικά, οι μαθητές/τριες μπορούν να αναστοχαστούν για τους στόχους που έθεσαν, αν τους πέτυχαν ή όχι, πώς τους πέτυχαν, αλλά και γιατί δεν πέτυχαν κάποιους από αυτούς και τέλος τι προτάσεις έχουν να καταθέσουν σχετικά με την εργασία τους. Ταυτόχρονα, μπορούν να σκεφτούν για το όφελος από την εμπλοκή τους στην όλη διαδικασία, τι έμαθαν, πώς το έμαθαν και πώς εκτιμούν ότι μπορούν να το αξιοποιήσουν μελλοντικά και ποια συμπεράσματα αποκόμισαν από τη δράση, ενώ χρειάζεται να αναδείξουν τη σχέση μεταξύ της τοπικής, εθνικής και παγκόσμιας ιστορίας.
Στο πλαίσιο των δραστηριότητες του αναστοχασμού, οι μαθητές/τριες συζητούν μεταξύ τους για τους στόχους που έθεσαν, αν τους πέτυχαν ή όχι και γιατί, για τους τρόπους που αυτό έγινε ή δεν έγινε, για τα προβλήματα που αντιμετώπισαν και τις λύσεις που αναζήτησαν ή τυχόν δεν αναζήτησαν. Παράλληλα, συζητούν μεταξύ τους για το τι έμαθαν, πώς το έμαθαν, μέσα από ποιες διαδικασίες και με τι υλικά, καθώς και ποια συμπεράσματα αποκόμισαν από τη δράση που ανέλαβαν, ενώ συνάμα μπορούν να συλλογιστούν επαγωγικά για τη σχέση μεταξύ της τοπικής, εθνικής και παγκόσμιας ιστορίας.
