Το πρόγραμμα που παρουσιάστηκε στο 3ο Συνέδριο Τοπικής Ιστορίας του Πειραματικού Λυκείου Π.Π. (Πάτρα, 26-29 Μαρτίου 2025) με τη συμμετοχή 350 σχολείων από όλη την Ελλάδα εστιάζει στην επαφή των μαθητών/τριών με το δυσδιάκριτο παρελθόν της πόλης των Πατρών μέσα από το δίκτυο των καταφυγίων της που καλύπτουν το ιστορικό κέντρο (πέριξ του Φρουρίου). Το πρόγραμμα στοχεύει στην ευαισθητοποίηση των μαθητών/τριών σχετικά με την ιστορική σημασία των αντιαεροπορικών καταφυγίων της πόλης με εστίαση σε αυτό που βρίσκεται κάτω από την πλατεία Υψηλών Αλωνίων. Μέσω της μελέτης του αστικού γεωγραφικού χώρου και των μουσειακών εκθεμάτων που παρουσιάζονται στο καταφύγιο των Υψηλών Αλωνίων, το οποίο είναι προσπελάσιμο, οι μαθητές/τριες θα ανακαλύψουν το ιστορικό δίκτυο των καταφυγίων, θα μελετήσουν τις συνθήκες ζωής στα καταφύγια κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου μέσα από αφηγήσεις αυτοπτών μαρτύρων και θα σχεδιάσουν ένα διαδραστικό χάρτη με τα καταφύγια του Β Παγκοσμίου Πολέμου και με προτεινόμενες τοποθεσίες για νέα καταφύγια που θα καλύπτουν τις ανάγκες της σύγχρονης εξέλιξης της πόλης. Στα σημεία που υφίστανται ιστορικά καταφύγια θα τοποθετηθούν πινακίδες σήμανσης με κωδικούς QR και τα ερευνητικά ευρήματα θα παρουσιαστούν σε όλη τη σχολική κοινότητα.
Το πρόγραμμα Τοπικής Γεωγραφίας διασυνδέεται με τη γεωγραφία του αστικού χώρου της Πάτρας Προγράμματα σπουδών:
1. Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών Γεωλογίας- Γεωγραφίας (ΦΕΚ 304/Β΄/13-03-20032).
2.Πρόγραμμα Σπουδών «Δράσεις Ενεργού Πολίτη» του Νηπιαγωγείου, του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου (ΦΕΚ 6048/Β΄/1-11-2024).
Οι μαθητές/τριες αναμένεται να:
γνωρίζουν το δίκτυο καταφυγίων της πόλης τους και να εντοπίζουν σε περίπτωση ανάγκης το κοντινότερο καταφύγιο,
καταγράφουν ζωντανές μνήμες από τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο για τη διαβίωση στα καταφύγια,
αιτιολογούν τη σημασία των καταφυγίων με κριτήριο την τοποθεσία τους και το ρόλο τους στην αστική γεωγραφία της πόλης,
αναπτύξουν κριτική σκέψη μέσα από συζητήσεις για το δίκτυο και τον ρόλο των καταφυγίων και να μπορούν να περιγράφουν τις συνέπειες του Πολέμου και της Κατοχής από την οπτική γωνία του άμαχου πληθυσμού,
αναζητούν, να αξιολογούν και να ερμηνεύουν ποικίλες πηγές τοπικής ιστορίας όπως εφημερίδες της εποχής και σχετικά έγγραφα, χάρτες και τοπογραφικά διαγράμματα ώστε να αναγνωρίζουν τη σημασία της ιστορικής τεκμηρίωσης,
συσχετίζουν τις σύγχρονες εξελίξεις με το ιστορικό παρελθόν της πόλης στην οποία ζουν και να συνδέσουν την τοπική ιστορία και γεωγραφία με τις σύγχρονες ανάγκες,
αποκτήσουν ενσυναίσθηση και κοινωνική ευαισθητοποίηση, αφού η επίσκεψη σε ένα καταφύγιο που κάποτε φιλοξενούσε ανθρώπους προάγει την κατανόηση και το σεβασμό στον ανθρώπινο πόνο,
συμβάλλουν ως “φορείς μνήμης” στη διατήρηση της ιστορικής αλήθειας και της ανάγκης για αποφυγή παρόμοιων τραγικών λαθών,
αναγνωρίζουν την αξία της ιστορικής μνήμης και να βλέπουν στις λύσεις επιβίωσης του παρελθόντος απαντήσεις για προβλήματα του μέλλοντος,
σχεδιάσουν με κριτήριο τη σύγχρονη εξέλιξη της πόλης ένα υποθετικό δίκτυο καταφυγίων που να καλύπτει τις σημερινές ανάγκες του πληθυσμού,
ενημερώσουν τον πληθυσμό της πόλης για το υφιστάμενο δίκτυο καταφυγίων σχεδιάζοντας και τοποθετώντας -με την άδεια του Δήμου- ενημερωτικά σύμβολα και κωδικούς QR, καθώς και να δημιουργήσουν μια ψηφιακή εφαρμογή, διαθέσιμη για όλους τους/τις μαθητές/τριες του σχολείου, η οποία να δείχνει το πλησιέστερο καταφύγιο.
Οι μαθητές /τριες συζητούν τι γνωρίζουν για το δίκτυο καταφυγίων της πόλης τους και τι είναι απαραίτητο να γνωρίζουν για αυτό. Με τη βοήθεια του/της εκπαιδευτικού θέτουν ερωτήματα, όπως: -Τι είναι τα καταφύγια; -τι γνωρίζετε για τα καταφύγια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου; -Ποια καταφύγια υπάρχουν στην πόλη σας;- Πού βρίσκονται τα καταφύγια της πόλης (γεωγραφικές τοποθεσίες); -Έχετε εντοπίσει καταφύγια περπατώντας στην πόλη; -Υπάρχει ειδική σήμανση για καταφύγια; -Πώς πληροφορείται ο πληθυσμός για τις τοποθεσίες των καταφυγίων; -Γιατί κατασκευάστηκαν τα καταφύγια, ποια ήταν η χρήση τους; -Τι γεγονότα συνέβησαν εκεί κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου; -Πώς ειδοποιούνταν οι άνθρωποι για να μπουν μέσα; -Πόσοι άνθρωποι χωρούσαν να μπουν στο καταφύγιο; -Πόσο χρόνο παρέμεναν εκεί και πως ένιωθαν οι άνθρωποι μέσα σε αυτό; -ποια είναι σήμερα η χρήση των καταφυγίων; -Πώς συντηρούνται σήμερα και ποιος το διαχειρίζεται; -Υπάρχουν μαρτυρίες ανθρώπων που κατέφυγαν εκεί για να σωθούν; -Υπάρχουν καταφύγια με εκθέματα ή ξεναγήσεις για το κοινό; -Πώς μπορεί να τα επισκεφτεί κάποιος; -Τι συμβολίζει το δίκτυο καταφύγιο για την πόλη; -Τι θα ήταν χρήσιμο να γνωρίζουμε για τα καταφύγια της πόλης; -Γιατί είναι σημαντικό να ασχοληθεί μία ομάδα μαθητών/τριών με την μελέτη του δικτύου καταφυγίων;
Οργάνωση επίσκεψης στο καταφύγιο Υψηλών Αλωνίων το οποίο είναι προσβάσιμο. -Προετοιμασία ερωτηματολογίων για τη συνέντευξη με τοπικούς ιστορικούς ή κατοίκους που έχουν κάποια ανάμνηση. -Καθορισμός θεμάτων για την παραγωγή ψηφιακού υλικού (π.χ. βίντεο, παρουσιάσεις, σχεδιασμός χάρτη με τα δωμάτια και τους διαδρόμους του καταφυγίου) -Φύλλα εργασίας μοιρασμένα σε ομάδες μαθητών/τριών για το δίκτυο καταφυγίων της πόλης και το σχεδιασμό ειδικών συμβόλων και ενημερωτικών κειμένων που θα συσχετίζονται με κωδικούς QR, έναν για κάθε καταφύγιο. -Δημιουργία διαδραστικού χάρτη με το ιστορικό δίκτυο των καταφυγίων και ενός χάρτη με τις σημερινές ανάγκες, σύμφωνα με το νέο σχέδιο πόλης.
-Επίσκεψη στο καταφύγιο και συλλογή οπτικοακουστικού υλικού. -Συνεντεύξεις με τοπικούς ιστορικούς και αυτόπτες μάρτυρες. -Δημιουργία ψηφιακού υλικού βασισμένου στις πληροφορίες που συλλέχθηκαν. -Σχεδιασμός χάρτη με τα δωμάτια και τους διαδρόμους του καταφυγίου. -Δημιουργία φανταστικού ημερολογίου ενός παιδιού που κρύφτηκε στο καταφύγιο. -Δημιουργία διαδραστικού χάρτη με το δίκτυο των καταφυγίων. -Συγγραφή κειμένων με πληροφορίες για κάθε καταφύγιο. -Δημιουργία συμβόλων και κωδικών QR -Δημιουργία ψηφιακής εφαρμογής εντοπισμού του πλησιέστερου καταφυγίου.
-Παρουσίαση του ψηφιακού υλικού στην σχολική κοινότητα. -Δημιουργία έκθεσης με φωτογραφίες και αφηγήσεις από την επίσκεψη. – Δημιουργία ενημερωτικού τοίχου εντός του σχολείου με σύμβολα, καλλιτεχνικά έργα και κείμενα μαθητών/τριών εμπνευσμένα από την γνωριμία του με το δίκτυο καταφυγίων της πόλης. -Παρουσίαση της ψηφιακής εφαρμογής για τον εντοπισμό των υφιστάμενων καταφυγίων. -Συνεργασία με τον Δήμο της πόλης για δημιουργία νέου δικτύου καταφυγίων προσαρμοσμένου στις σύγχρονες ανάγκες του σχεδίου πόλεως.
-Συζήτηση για τη καταγραφή και ερμηνεία της ιστορικής μνήμης. -Αξιολόγηση της εμπειρίας και των μαθησιακών αποτελεσμάτων. -Πώς ένιωσαν οι μαθητές/τριες από την ενασχόληση τους με δίκτυο των καταφυγίων; -Ποιες ήταν οι εμπειρίες τους από την έρευνα σχετικά με το ιστορικό παρελθόν της πόλης; -Ποια μηνύματα θα έστελναν σε κάποιον/α που δεν έχει επισκεφτεί ποτέ χώρο καταφυγίου; -Αναγνώρισαν τις δυσκολίες και τις θυσίες των κατοίκων της πόλης; -Πώς βοήθησαν τους /τις συμμαθητές/τριες και τους συμπολίτες τους σε σχέση με την πρόσβαση στο δίκτυο καταφυγίων; Αν διαμόρφωσαν διαφορετική στάση ζωής από αυτή που είχαν πριν γνωρίσουν το δίκτυο καταφυγίων της πόλης τους;
