Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα

Οι μαθητές/τριες αναμένεται:
• Να ευαισθητοποιηθούν στο θέμα του σχολικού
εκφοβισμού.
• Να ενισχυθεί η συνοχή και η συνεργασία της ομάδας.
• Να καλλιεργηθεί το κλίμα εμπιστοσύνης και ασφάλειας.

Δραστηριότητες – (ενδεικτικές)

1. Γνωριμία με το θέμα:
Ξεκινάμε δείχνοντας, στον βιντεοπροβολέα, την εικόνα από τον πίνακα του Meyerheim Μαθητές παρακολουθούν ένα αγόρι να κλαίει (βλ .ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ_εργ. 1ο). Κάνουμε στα παιδιά κάποιες από τις ερωτήσεις που βρίσκονται κάτω από την εικόνα. Τους ενημερώνουμε ότι θα υλοποιήσουμε ένα πρόγραμμα με σκοπό να κατανοήσουμε και να αντιμετωπίσουμε το φαινόμενο του εκφοβισμού στο σχολείο και ότι, στο τέλος, θα παρουσιάσουμε τα αποτελέσματα της δράσης μας (έκθεση ζωγραφικής, θεατρική παράσταση, εφαρμογή όλων αυτών στην καθημερινή σχολική ζωή ή στη συμπεριφορά και στη στάση ζωής τους). Ακολουθεί μια εισαγωγική συζήτηση με τα παιδιά για τον εκφοβισμό και τη βία στο σχολείο, τους ζητάμε να αναφέρουν παραδείγματα και, στο τέλος, να εκφράσουν τις απόψεις τους για το φαινόμενο.
2. Σπάσιμο πάγου:
Η οδηγία είναι «Αλλάζουμε θέσεις όλοι/ες όσοι/ες…» έχουμε κάτι κοινό, π.χ. φοράμε παντελόνι, φοράμε γυαλιά, έχουμε ξανθά μαλλιά, μας αρέσει το ποδόσφαιρο, δε μας αρέσουν τα μαθηματικά κ.λπ. (Περιγραφή του παιχνιδιού, σελ. 15).
3. Σύναψη συμβολαίου:
Ζητάμε από τα παιδιά να συζητήσουν, να προτείνουν και να καθορίσουν τους κανόνες λειτουργίας της ομάδας. Αφού συμφωνήσει όλη η ομάδα και αποδεχτεί τους κανόνες, τους γράφουμε σε ένα μεγάλο χαρτί. Στη συνέχεια, το κάθε παιδί που συναινεί σηκώνεται και υπογράφει.
4. Κλείσιμο:
Τα παιδιά, σε κύκλο, αναφέρουν ένα συναίσθημα (Βλ. οδηγίες, σελ. 16).

Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα

Οι μαθητές/τριες αναμένεται:
• Να μάθουν πώς να αναγνωρίζουν συμπεριφορές εκφοβισμού.
• Να κατανοήσουν τις διαφορές μεταξύ του εκφοβισμού και άλλων συμπεριφορών.
• Να εμβαθύνουν την κατανόηση για τις διαφορετικές μορφές σχολικής βίας.

Δραστηριότητες – (ενδεικτικές)

1. Κάνουμε εισαγωγή στο θέμα του εκφοβισμού με ερωτήσεις όπως:
• Τι είναι ο εκφοβισμός;
• Ποιοι είναι οι διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι εκφοβίζουν;
• Γιατί νομίζετε οι άνθρωποι εκφοβίζουν;
• Πώς επηρεάζει ο εκφοβισμός τα άτομα στα οποία συμβαίνει; Τα άτομα που εκφοβίζουν; Ολόκληρη την κοινότητα;
2. Δίνουμε σε κάθε παιδί ένα κόκκινο και ένα πράσινο φύλλο χαρτιού. Στη, συνέχεια, μοιράζουμε στις ομάδες μερικά μικρά σενάρια (βλ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ – Μικρά σενάρια). Τα παιδιά θα πρέπει να διαχωρίσουν ποιο από αυτά είναι μια απλή σύγκρουση και ποιο αφορά περιστατικό εκφοβισμού και βίας στο σχολείο και να δικαιολογήσουν την απόφασή τους. Αυτή η δραστηριότητα μπορεί να γίνει ατομικά ή σε μικρές ομάδες των 3-4 μαθητών/τριών. Τους λέμε: Εάν νομίζετε ότι είναι εκφοβισμός, κρατήστε το κόκκινο χαρτί. Εάν πιστεύετε ότι δεν είναι εκφοβισμός, κρατήστε το πράσινο χαρτί. Στη συνέχεια, θα συζητήσουμε για κάθε κατάσταση και θα αποφασίσουμε αν είναι.
3. Είδη σχολικής βίας/εκφοβισμού:
Ρωτάμε τα παιδιά αν ξέρουν πόσες μορφές εκφοβισμού ή σχολικής βίας υπάρχουν. Αφού ακούσουμε τις απαντήσεις τους, αναφέρουμε πως η σχολική βία μπορεί να έχει τις εξής μορφές: σωματική, λεκτική, συναισθηματική-ψυχολογική βία, κοινωνικός αποκλεισμός, ηλεκτρονική βία (περισσότερες πληροφορίες σελ. 16). Στη συνέχεια, τους μοιράζουμε το φυλλάδιο Παραδείγματα σχολικής βίας (βλ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ_εργ. 2ο) και τους ζητάμε να γράψουν για κάθε παράδειγμα σε ποια μορφή βίας ανήκει. Στη συνέχεια, ρωτάμε: Τι κοινό έχουν τα παραπάνω περιστατικά; Τέλος, τα παιδιά γράφουν ένα περιστατικό που έτυχε στα ίδια.

Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα

Οι μαθητές/τριες αναμένεται:
• Να κατανοήσουν τα πιθανά κίνητρα του παιδιού που εκφοβίζει.
• Να μάθουν να εκφράζουν τις επιθυμίες και τα συναισθήματά τους με θετικούς και αποδεκτούς τρόπους.

Δραστηριότητες – (ενδεικτικές)

1. Ο εαυτός μου και οι άλλοι/ες
Σχηματίζουμε σε χαρτί του μέτρου το περίγραμμα του σώματος ενός παιδιού, που αντιπροσωπεύει το παιδί που εκφοβίζει. Όλα τα παιδιά γράφουν με μαρκαδόρους, λέξεις ή φράσεις που εκφράζουν σκέψεις, συναισθήματα και χαρακτηρισμούς του παιδιού που εκφοβίζει για τον εαυτό του/της – στο εσωτερικό του περιγράμματος – και, αντιστοίχως, σκέψεις που κάνουν οι άλλοι/ες για αυτόν /ή (φίλοι/ες ή μη, παιδιά, γονείς, δάσκαλοι) – στο εξωτερικό του περιγράμματος. Ύστερα η ομάδα συγκεντρώνεται γύρω από το χαρτί, κάθε παιδί διαβάζει από μέσα του όσα γράφτηκαν και μετά, ένα-ένα, διαβάζει φωναχτά τη φράση που του έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση. Κατόπιν, συζητάμε την εικόνα που έχει το παιδί που εκφοβίζει για τον εαυτό του και την εικόνα που έχουν οι άλλοι για αυτό. Πόσο μοιάζουν και πόσο διαφέρουν οι δύο εικόνες και σε τι ακριβώς διαφέρουν; Έχει το παιδί που εκφοβίζει αντιληφθεί τον τρόπο που τον βλέπουν οι άλλοι/ες; Φαίνεται αυτό από τα σχόλια που κάνει το ίδιο για τον εαυτό του; Αν όχι, τι συμπεράσματα βγαίνουν από αυτό;

2. Διερεύνηση των κινήτρων της συμπεριφοράς – Ανακριτική καρέκλα/καρέκλα αφήγησης:
Όποιο παιδί επιθυμεί (ή εμείς) κάθεται σε μία καρέκλα απέναντι από τον κύκλο των συμμετεχόντων/ουσών. Το παιδί αυτό αντιπροσωπεύει το παιδί που εκφοβίζει και τα υπόλοιπα μπορούν να το «ανακρίνουν» σαν να είναι ο εαυτός τους και όχι κάποιος συγκεκριμένος ρόλος. Αυτό θα επιλέξει αν θα απαντήσει και τον τρόπο που θα απαντήσει. Κατόπιν, η ομάδα συζητάει αυτό που της έκανε εντύπωση, αν δυσκολεύτηκε στη διατύπωση των ερωτήσεων, ποιες από τις απαντήσεις του παιδιού που εκφοβίζει τη δυσκόλεψαν, αν κατανόησε καλύτερα τη συμπεριφορά του και τι συγκεκριμένα κατάλαβε και τέλος σε ποιες αξίες βασίζεται αυτή η συμπεριφορά (π.χ. η σωματική βία είναι ηθικός τρόπος συμπεριφοράς όταν προστατεύω την αξιοπρέπειά μου από προσβολές;).
Στη συζήτηση φροντίζουμε να αναφερόμαστε στις αξίες που βασίζεται η συμπεριφορά, τα συναισθήματα των ηρώων και τις συνέπειες των πράξεών τους.

Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα

Οι μαθητές/τριες αναμένεται:
• Να κατανοήσουν πώς μπορούν να αντιδρούν όταν γίνονται μάρτυρες περιστατικών εκφοβισμού.
• Να αναπτύξουν δεξιότητες για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού.

Δραστηριότητες – (ενδεικτικές)

1. Διερεύνηση επιχειρημάτων – Αρνητικά / Θετικά Συναισθήματα: Μοιράζουμε στα παιδιά το Σενάριο κοινωνικού αποκλεισμού και ψυχολογικής βίας (βλ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ εργ. 4ο). Ένα παιδί στέκεται όρθιο και χρησιμεύει ως μοντέλο. Δεξιά και αριστερά του, εναλλάξ και ακουμπώντας τον ώμο του, τα υπόλοιπα παιδιά στέκονται και λένε από ένα επιχείρημα υπέρ ή κατά της στάσης του θεατή-κοριτσιού του κοινωνικού αποκλεισμού, σαν να είναι τα αγγελάκια και τα διαβολάκια στη σκέψη του, π.χ. «άσε τώρα, δεν θα αφήσω και τις φίλες μου που τις έχω τόσα χρόνια τώρα», «εγώ θα προσπαθήσω να πείσω την παρέα μου να την αποδεχθεί, γιατί θέλω να τα έχω καλά με τη συνείδησή μου».
2. Σημειώνουμε στις τέσσερις γωνίες της αίθουσας τους αριθμούς από το 1 ως το 4. Τα παιδιά θα πρέπει να μπορούν να κινούνται ελεύθερα από τη μια γωνία στην άλλη. Τους εξηγούμε ότι τώρα θα εξετάσουμε τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους μπορούν οι άνθρωποι να αντιδράσουν σε καταστάσεις εκφοβισμού: Θα σας διαβάσω μια περιγραφή εκφοβισμού (βλ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ_Σκηνές εκφοβισμού). Για κάθε περίπτωση υπάρχουν τρεις πιθανές αντιδράσεις. Εσείς μπορείτε να σκεφτείτε μια τέταρτη πιθανή αντίδραση. Αφού ακούσετε την περίπτωση και τις αντιδράσεις, πηγαίνετε στη γωνία που αντιπροσωπεύει αυτό που νομίζετε πως θα κάνατε σε αυτή την περίπτωση. Διαβάζουμε δυνατά μια περίπτωση εκφοβισμού και δίνουμε στα παιδιά χρόνο να επιλέξουν τις αντιδράσεις τους και να πάνε στην αντίστοιχη γωνία της αίθουσας. Αφού όλα πάρουν μια θέση, ρωτάμε μερικά παιδιά από κάθε θέση γιατί έχουν επιλέξει αυτήν την αντίδραση και μερικά από τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά της. Επιτρέπουμε στα παιδιά που επιλέγουν την ανοιχτή γωνία να εξηγήσουν το πώς θα αντιδρούσαν. Αφού τα παιδιά αντιδράσουν για πέντε με έξι σκηνές εκφοβισμού, ρωτάμε πώς ένιωσαν με την άσκηση, αν δυσκολεύτηκαν, αν έχουν βρεθεί σε παρόμοια θέση κ.λπ. (περισσότερες ερωτήσεις στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ).

Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα

Οι μαθητές/τριες αναμένεται:
• Να αναγνωρίσουν την αξία της φιλίας.
• Να μπορούν να μπαίνουν στη θέση του/της άλλου/ης.
• Να βελτιώσουν τις μεταξύ τους σχέσεις.

Δραστηριότητες – (ενδεικτικές)

1. Ρωτάμε τα παιδιά (Πληροφορίες σελ. 17): Πώς μπορούμε να βρούμε τον/τη μαθητή/τρια που συχνά πέφτει «θύμα» εκφοβιστικής; Καταγράφουμε σε χαρτόνι τις απαντήσεις των παιδιών εστιάζοντας στην ανάπτυξη της φιλίας μεταξύ τους, η οποία μπορεί να συμβάλει στην αποτροπή του εκφοβισμού, καθώς αυτοί/ες που εκφοβίζουν είναι λιγότερο πιθανό να διαλέξουν παιδιά με τα οποία είναι φίλοι και τα παιδιά που εκφοβίζονται μπορούν να βρουν φίλους που θα τα υποστηρίξουν.
2. Δημιουργούμε μια λίστα φιλικών πράξεων που μπορούν να κάνουν τα παιδιά μεταξύ τους, με καταιγισμό ιδεών, κάνοντας ερωτήσεις όπως: Ποιες είναι οι ιδιότητες ενός καλού φίλου; Τι κάνει ένας καλός φίλος; Τα παιδιά αναμένεται να απαντήσουν: ένας καλός φίλος είναι ευγενικός, χαμογελάει, δείχνει σεβασμό, βοηθάει, δε βρίζει, δε λέει λόγια που πληγώνουν, δείχνει ενδιαφέρον, εμπιστοσύνη, περνούν ευχάριστο χρόνο μαζί, γελάνε, επιλύουν τις συγκρούσεις και τις διαφωνίες τους δίκαια κ.λπ.
3. Δίνουμε μια λωρίδα χαρτιού και λέμε στα παιδιά να γράψουν πότε κάποιος/α ενήργησε σαν καλός/ή φίλος/η γι’ αυτά (αυτό μπορεί να γίνει και στη διάρκεια κι άλλων ημερών π.χ. για μια βδομάδα ή ένα μήνα, ώστε να μαζέψουμε πολλές λωρίδες χαρτιού). Δεν χρειάζεται να βάλουν το όνομά τους στο χαρτί. Θα συζητήσουμε όλα τα φιλικά πράγματα που έκαναν τα παιδιά κατά τη διάρκεια της ημέρας και μετά θα συνδέσουμε τις λωρίδες, για να φτιάξουμε μια αλυσίδα φιλίας ως υπενθύμιση πόσο φιλικοί/ές μπορούμε να είμαστε ο/η ένας/μια προς τον/την άλλον/η για να διατηρούμε την τάξη μας ασφαλή.

Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα

Οι μαθητές/τριες αναμένεται:
• Να αναστοχαστούν πάνω στο τι μπορούν να κάνουν, ώστε να προλάβουν περιστατικά εκφοβισμού στο σχολείο τους.
• Να αναλάβουν δράση, ώστε να ευαισθητοποιήσουν τους/τις συμμαθητές/τριές τους.

Δραστηριότητες – (ενδεικτικές)

Τα παιδιά με την τεχνική Think tac toe επιλέγουν μία από τις δραστηριότητες του πίνακα (βλ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ_ Παίζω τρίλιζα).
Κάθε παιδί επιλέγει τρία (3) τετράγωνα που προσδιορίζουν μία εργασία που σχετίζεται με τη θεματική μας και δεσμεύεται να υλοποιήσει τις δραστηριότητες που αντιπροσωπεύουν. Οι επιλογές τους θα πρέπει να σχηματίζουν ευθεία.
Οι δραστηριότητες μπορεί να είναι σχεδιασμένες, ώστε να ανταποκρίνονται στους διαφορετικούς τύπους νοημοσύνης των παιδιών. Π.χ. Γλωσσική (γραπτά κείμενα), Λογική – Μαθηματική (Έρευνα, ερωτηματολόγιο), Οπτική (δημιουργία αφίσας, κόμικ κ.λπ.), Κιναισθητική (παίξιμο θεατρικού, χορογραφία κ.λπ.), Μουσική (δημιουργία τραγουδιού).
Επειδή είναι δύσκολο να γίνουν όλες σε μία ώρα, μπορούν να συνεχιστούν στη διάρκεια άλλων μαθημάτων, σε συνεργασία με άλλες ειδικότητες, να ξεκινήσουν σε προηγούμενα εργαστήρια ή ως εργασία για το σπίτι.
Οι εργασίες τους θα μπουν στο portfolio.

Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα

Οι μαθητές/τριες αναμένεται:
• Να αναστοχαστούν για την εμπειρία τους από τη συμμετοχή στο πρόγραμμα σε συνδυασμό με τη συμπεριφορά τους σε περιστατικά εκφοβισμού.
• Να έχουν αντιληφθεί τη σημασία της δικής τους συμπεριφοράς για την έκβαση των περιστατικών αυτών.

Δραστηριότητες – (ενδεικτικές)

1. Κάνουμε μια εισαγωγή λέγοντας ότι σήμερα είναι η τελευταία συνάντηση και έτσι ολοκληρώνεται ο κύκλος των Εργαστηρίων. Το Εργαστήριο αυτό περιλαμβάνει την αξιολόγηση της δουλειάς που έγινε σε όλες τις συναντήσεις. Εξηγούμε ότι αξιολόγηση δε σημαίνει προσωπική κριτική αλλά εκτίμηση του τρόπου που δουλέψαμε, του τι κατανοήσαμε, τι ήταν αυτό που μας άρεσε, τι ήταν αυτό που δε μας άρεσε, τι μας δυσκόλεψε, πώς νιώσαμε σε όλη αυτή τη διαδικασία που δεν ήταν ακριβώς μάθημα, αλλά είχε συγκεκριμένους στόχους και δέσμευση.
2. Ζητάμε να ζωγραφίσουν μια διαδρομή ενός τρένου με επτά ( 7) σταθμούς, δηλαδή όσα και τα Εργαστήρια. Σε κάθε σταθμό οι μαθητές/τριες θα σχηματίσουν ένα ορθογώνιο μέσα στο οποίο κάθε παιδί θα γράψει λέξεις ή εικόνες που να περιγράφουν την προσωπική του διαδρομή στο τρένο των Εργαστηρίων. Στο τέλος, το καθένα παρουσιάζει τη δουλειά του, έχοντας δώσει έναν τίτλο σε αυτήν (για το portfolio).
3. Στο κλείσιμο του εργαστηρίου τα παιδιά υπογράφουν συμβόλαιο (μπαίνει στο portfolio) με το οποίο δεσμεύονται να μην εμπλέκονται οι ίδιοι/ες σε περιστατικά εκφοβισμού και να μην μένουν απλοί/ές παρατηρητές/τριες. Συμπληρώνουν το φυλλάδιο αυτοαξιολόγησης και ετεροαξιολόγησης (αν υπάρχει χρόνος) και το φυλλάδιο συναισθημάτων (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ).