Στο πλαίσιο της δράσης γίνεται μια διαθεματική προσέγγιση της τοπικής ιστορίας με επίκεντρο την περιοχή της Καστοριάς και τα βυζαντινά της μνημεία. Οι μαθητές και οι μαθήτριες καλούνται να μελετήσουν, να ερμηνεύσουν και να αναδείξουν την ιστορία και την πολιτιστική αξία της Παναγίας της Κουμπελίδικης, ενός εμβληματικού βυζαντινού μνημείου της Καστοριάς κτισμένου στα μέσα του 10ου αιώνα, με αξιόλογη αρχιτεκτονική και τοιχογραφίες, μέσα από μια σειρά ερευνητικών, δημιουργικών και κοινωνικών δράσεων. Η δράση θα υλοποιηθεί μέσα από βιωματικές δραστηριότητες και την ενεργό συμμετοχή των μαθητών/τριών με συνεργατικές εργασίες και παρουσιάσεις τόσο εντός της σχολικής τάξης όσο και εκτός αυτής με επίσκεψη στο μνημείο.
Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Ιστορίας στις Γ’, Δ’, Ε’ και Στ’ τάξεις του Δημοτικού Σχολείου (ΦΕΚ, Τεύχος Β’, 1963/2021)
Πρόγραμμα Σπουδών «Δράσεις Ενεργού Πολίτη» του Νηπιαγωγείου, του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου (ΦΕΚ 6048/Β΄/1-11-2024).
Πρόγραμμα Σπουδών για το μάθημα της Ιστορίας στις Γ΄, Δ΄, Ε΄ και ΣΤ΄ τάξεις Δημοτικού Σχολείου (Β΄ 507) 10545/Δ1/2023 Υ.Α.
Οι μαθητές/τριες να:
εντοπίζουν βασικά ιστορικά και πολιτιστικά στοιχεία για τη βυζαντινή Καστοριά,
αναγνωρίσουν τη σημασία της τοπικής ιστορίας και τη σύνδεσή της με τη γενικότερη ιστορία της Ελλάδας,
αναλύουν την αρχιτεκτονική και την καλλιτεχνική φυσιογνωμία της Κουμπελίδικης εκκλησίας,
διατυπώνουν ερωτήματα και συλλέγουν τεκμηριωμένες απαντήσεις,
ερευνούν μέσα από δραστηριότητες εξερεύνησης (π.χ. επισκέψεις, συνεντεύξεις, παρατήρηση),
παρατηρούν, ερμηνεύουν και αναγνωρίζουν την αρχιτεκτονική, ιστορική και πολιτισμική αξία του ναού,
συνεργάζονται δημιουργικά και παρουσιάζουν τα πορίσματά τους,
εκφράζονται δημιουργικά μέσα από εικαστικά, λεκτικά και ψηφιακά έργα,
προτείνουν τρόπους προστασίας και ανάδειξης του μνημείου ως ενεργοί πολίτες.
Ενεργοποίηση των πρότερων γνώσεων των μαθητών/τριών και εντοπισμός των θεμάτων/ερωτημάτων που τους/τις ενδιαφέρουν.
Παρουσίαση φωτογραφιών της Κουμπελίδικης όπως ήταν παλιά και όπως είναι σήμερα.
Ενδεικτικά Ερωτήματα προς διερεύνηση:
Σε ποιο σημείο της πόλης βρίσκεται ο ναός;
Ποια είναι η ιστορία της Παναγίας της Κουμπελίδικης;
Πότε χτίστηκε και ποιος ήταν ο σκοπός της;
Τι σημαίνει το όνομα Κουμπελίδικη;
Ποιο είναι το ξεχωριστό χαρακτηριστικό της και πώς συνδέεται με την αρχιτεκτονική του ναού;
Με ποια άλλα ονόματα αποδίδεται η Κουμπελίδικη;
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των τοιχογραφιών της;
Ποιοι αγιογράφοι τις δημιούργησαν και τι απεικονίζουν;
Ποιες σπάνιες και πρωτότυπες τοιχογραφίες κοσμούν τον ναό;
Πώς επηρεάστηκε η εκκλησία από ιστορικά γεγονότα;
Υπήρξαν ανακαινίσεις ή αλλαγές στη δομή της;
Τι είδους εργασίες συντήρησης, αναστήλωσης, αποκατάστασης έγιναν στο παρελθόν και ποιες ακόμη απαιτούνται;
Τι συμβολίζει για την πόλη μας και πώς συνδέεται με τις παραδόσεις και τις θρησκευτικές τελετές της περιοχής;
Δημιουργία εννοιολογικού χάρτη (mind maps) με τη σύνθεση των ερωτημάτων από τους/τις μαθητές/τριες .Καθορισμός στόχων και χρονοδιαγράμματος.
Καθορισμός ρόλων και ομάδων. Κάθε ομάδα αναλαμβάνει μια θεματική ενότητα προς διερεύνηση, σε σύνδεση με τις ερωτήσεις που έχουν ήδη αναδειχθεί όπως:
Ομάδα Ιστορικών /Ερευνητών. Αναζητούν πληροφορίες για το μνημείο σχετικά με το έτος και τα υλικά οικοδόμησής του, την αγιογράφηση, τη συμβολή του στην ιστορία της πόλης, κ.λπ.).
Ομάδα Παρατηρητών. Διαμορφώνουν το φύλλο παρατήρησης που θα χρησιμοποιήσουν στην επιτόπια επίσκεψη: καταγράφουν πεδία όπως η αρχιτεκτονική εικόνα (κλίτη, έτος και υλικά κατασκευής. χαρακτηριστικά γνωρίσματα) , η καθαριότητα, οι χρήσεις του χώρου, παραβάσεις, παρουσία άλλων μνημείων ή σημαντικών κτισμάτων, πρόσβαση κ.λπ.).
Ομάδα Δημιουργών. Συγκεντρώνουν φωτογραφικό υλικό του μνημείου και άλλων βυζαντινών ναών, συγκρίνουν τις φωτογραφίες μεταξύ τους και βρίσκουν ομοιότητες και διαφορές, ως προς τα κριτήρια που έθεσαν οι παρατηρητές, συγκρίνουν επίσης παλαιότερες με σύγχρονες φωτογραφίες της Κουμπελίδικης και του περιβάλλοντος χώρου.
Ομάδα Δημοσιογράφων. Διαμορφώνουν ερωτήσεις για να πάρουν συνεντεύξεις από περιοίκους , περαστικούς ή άλλα πρόσωπα που σχετίζονται με το μνημείο.
Ομάδα Επικοινωνίας. Αναλαμβάνουν την οργάνωση της ξενάγησης κι επικοινωνούν με την Εφορεία Αρχαιοτήτων ή το Βυζαντινό Μουσείο ή συνθέτουν την πρόσκληση για το κάλεσμα ενός τοπικού ξεναγού.
Οι μαθητές/τριες επισκέπτονται την Παναγία την την Κουμπελίδικη και υλοποιούν συμβολική δράση φροντίδας με τον καθαρισμό του περιβάλλοντος χώρου, εφόσον είναι εφικτό
Οι μαθητές/τριες, χωρισμένοι σε ομάδες, καλούνται να ζωντανέψουν σκηνές, μέσα από Παιχνίδι Ρόλων: βυζαντινός έμπορος, καλόγερος, προσκυνητής, τεχνίτης εικόνων, φρουρός, παιδί, αυτοκράτορας, γιατρός, ψάλτης.
Υιοθέτηση του μνημείου για φροντίδα και σύνδεση με την ιστορική και πολιτιστική του ταυτότητα:
Σύνταξη υπομνήματος/προτάσεων για την προστασία του ναού από σταθμευμένα αυτοκίνητα στον περιβάλλοντα χώρο, αποκατάσταση φθορών ηλεκτροφωτισμού , γενικότερα ανάδειξη του ναού.
Επιπλέον, η δράση της υιοθεσίας αποσκοπεί να απαντήσει σε ερωτήματα όπως: Πώς μπορούν οι πολίτες να προστατεύσουν και να προωθήσουν την πολιτιστική κληρονομιά του συγκεκριμένου μνημείου; Ποιοι τρόποι προβολής της εκκλησίας θα μπορούσαν να αυξήσουν το ενδιαφέρον της κοινότητας; Πώς θα ήταν αν μπορούσαν να γίνουν «πρεσβευτές» της Βυζαντινής Καστοριάς;
Δημιουργία διαδραστικού χάρτη με QR -code με τις σημαντικότερες ιστορικές πληροφορίες του ναού. Συνεννόηση με το Δήμο Καστοριάς για αξιοποίησή του στο χώρο του μνημείου.
Παρουσίαση του αποτελέσματος μέσα από δραστηριότητες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της σχολικής και της ευρύτερης κοινότητας:
διοργάνωση σχολικής έκθεσης με φωτογραφίες, αφίσες, μακέτες παιδιών, παρουσίαση σε PowerPoint ή βίντεο, ηχητικό μήνυμα (podcast) ή ψηφιακή αφήγηση,
ανάρτηση σχετικού υλικού στην ιστοσελίδα του σχολείου ή στον τοπικό τύπο,
δραματοποίηση βασισμένη σε τοπικό μύθο ή ιστορικό γεγονός,
αφηγήσεις ιστοριών και παραμυθιών (Παναγία η Καστριώτισσα ή Σκουταριώτισσα),
τηλεδιασκέψεις με μαθητές και εκπαιδευτικούς άλλων σχολείων.
Συζήτηση στην τάξη γύρω από τα ερωτήματα: Τι μάθαμε; Τι μας άρεσε; Τι δυσκολίες συναντήσαμε; Πώς νιώσαμε; Τι θα κρατήσουμε, Τι μπορούμε να κάνουμε;
Αξιολόγηση του προγράμματος ομαδικά ή ατομικά με φύλλα αξιολόγησης, με ερωτήσεις, ζωγραφιές ή ερωτηματολόγιο.
Ενθάρρυνση για συνέχιση της ενασχόλησης με την τοπική ιστορία.