Οι μαθητές/τριες υιοθετούν έναν τοπικό πύργο ή ένα κάστρο της περιοχής τους και, λειτουργώντας ως ερευνητές/τριες, του δίνουν «φωνή». Μέσα από βιωματικές δράσεις, το μνημείο διηγείται την ιστορία του: τα γεγονότα που το σημάδεψαν, τους ανθρώπους που το κατοίκησαν και τους θρύλους που το συνοδεύουν. Ταυτόχρονα, οι μαθητές/τριες συνδέουν το παρελθόν με το παρόν, διατυπώνοντας τις δικές τους προτάσεις για τη σύγχρονη προστασία και ανάδειξή του, συμβάλλοντας έτσι ενεργά στο μέλλον της πολιτιστικής τους κληρονομιάς.
Δημιουργοί:
Δρ. Αντώνιος Κοκκονός, Επόπτης Ποιότητας της Εκπαίδευσης της Διεύθυνσης Π.Ε. Λακωνίας, Σύμβουλος Εκπαίδευσης Δασκάλων Λακωνίας (2η Ενότητα Δημοτικών Σχολείων)
Ιωάννης Γιαννικόπουλος, Σύμβουλος Εκπαίδευσης Δασκάλων Λακωνίας (1η Ενότητα Δημοτικών Σχολείων)
Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Ιστορίας στις Γ’, Δ’, Ε’ και Στ’ τάξεις του Δημοτικού Σχολείου (ΦΕΚ, Τεύχος Β’, 1963/2021)
Πρόγραμμα Σπουδών «Δράσεις Ενεργού Πολίτη» του Νηπιαγωγείου, του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου (ΦΕΚ 6048/Β΄/1-11-2024)
Πρόγραμμα Σπουδών για το μάθημα της Ιστορίας στις Γ΄, Δ΄, Ε΄ και ΣΤ΄ τάξεις Δημοτικού Σχολείου (Β΄ 507) 10545/Δ1/2023 Υ.Α.
Οι μαθητές/τριες αναμένεται να:
περιγράφουν και να αναλύουν την ιστορία, την αρχιτεκτονική και τη σημασία του συγκεκριμένου πύργου ή κάστρου που μελέτησαν,
αναγνωρίζουν και να ερμηνεύουν την αξία του μνημείου ως μέρος της συλλογικής ταυτότητας και κληρονομιάς,
συνεργάζονται αποτελεσματικά σε ομάδες για την έρευνα και την παρουσίαση πληροφοριών,
επιδεικνύουν σεβασμό προς την πολιτιστική κληρονομιά και να αναπτύσσουν την αίσθηση του ανήκειν στην κοινότητα,
δημιουργούν πρωτότυπα πολιτιστικά έργα (π.χ. ψηφιακή αφήγηση, μακέτα) που εκφράζουν τις γνώσεις και τις εμπειρίες που αποκόμισαν από το πρόγραμμα.
Συζήτηση στην τάξη με ερωτήσεις-αφορμές: Γιατί υπάρχουν πύργοι/κάστρα στην περιοχή μας; Τι ιστορίες μπορεί να κρύβουν τα τείχη τους; Ποιοι ζούσαν εκεί και πώς φαντάζεστε τη ζωή τους; Προβολή φωτογραφιών ή βίντεο από κάστρα και πύργους της Λακωνίας (π.χ. Μυστράς, Μονεμβασιά, Πύργοι της Μάνης) για να ενεργοποιηθεί το ενδιαφέρον. Καταιγισμός ιδεών για τοπικούς πύργους ή κάστρα που γνωρίζουν οι μαθητές/τριες. Αξιοποίηση προφορικών μαρτυριών ή τοπικών θρύλων για μια πρώτη επαφή με το μυστήριο των μνημείων αυτών. Επιλογή θέματος: Η τάξη, μετά από συζήτηση, καταλήγει και υιοθετεί τον πύργο ή το κάστρο που θα αποτελέσει το επίκεντρο της έρευνάς της.
Δημιουργία ομάδων και ανάθεση ρόλων: Οι μαθητές/τριες χωρίζονται σε ομάδες και αναλαμβάνουν θεματικούς ρόλους (π.χ. Ιστορικοί, Αρχιτέκτονες, Λαογράφοι, Αφηγητές, Φωτογράφοι). Διερεύνηση και καταγραφή πηγών: Οι ομάδες καταγράφουν πού θα αναζητήσουν πληροφορίες (π.χ. τοπικά αρχεία, βιβλιογραφία για την οχυρωματική αρχιτεκτονική, παλιοί χάρτες, συνεντεύξεις με αρχαιολόγους ή τοπικούς ιστορικούς). Σχεδιασμός έρευνας: Οι ομάδες σχεδιάζουν τα βήματά τους, ετοιμάζοντας ερωτήσεις για συνεντεύξεις και λέξεις-κλειδιά για την έρευνα (π.χ. Μανιάτικος πύργος, Φράγκικο κάστρο, καστροπολιτεία Μυστρά, καστροπολιτεία Μονεμβασίας, Βυζαντικό κάστρο Γερακίου κ.λπ.). Οργάνωση επίσκεψης στο πεδίο: Οργανώνεται η επίσκεψη στον επιλεγμένο πύργο/κάστρο (επικοινωνία, μετακίνηση, οργάνωση ξενάγησης). Προκαταρκτικός σχεδιασμός τελικού έργου: Οι ομάδες συζητούν για τη μορφή της τελικής «αφήγησης» του μνημείου (π.χ. βίντεο με αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, ψηφιακό κόμικ, θεατρικό δρώμενο, μακέτα με ηχητική ξενάγηση).
Οι ομάδες πραγματοποιούν την έρευνά τους χρησιμοποιώντας τις πηγές που έχουν εντοπίσει. Πραγματοποιείται η επίσκεψη στον πύργο/κάστρο, όπου οι μαθητές/τριες παρατηρούν, φωτογραφίζουν, βιντεοσκοπούν, σκιτσάρουν και καταγράφουν πληροφορίες σε φύλλα εργασίας. Συλλέγουν φωτογραφίες, βίντεο, μαρτυρίες, θρύλους και άλλο υλικό σχετικό με το μνημείο. Πραγματοποιούνται συνεντεύξεις με κατοίκους ή ειδικούς, εάν είναι εφικτό. Συνεργάζονται οι μαθητές/τριες στις ομάδες τους, ανταλλάσσουν και οργανώνουν το υλικό τους.
Δημιουργία του τελικού έργου: Οι ομάδες υλοποιούν την ιδέα τους, π.χ. κατασκευάζουν τη μακέτα του κάστρου, συνθέτουν τα κείμενα για την «αυτοβιογραφική» αφήγηση του μνημείου, δημιουργούν ένα μικρό ντοκιμαντέρ για την ιστορία του ή την ιστορία του μνημείου με μορφή θεατρικού δρώμενου κ.λπ.
Αποτύπωση / καταγραφή προτάσεων: Οι ομάδες, πέρα από την ιστορική έρευνα, σκέφτονται και καταγράφουν τις δικές τους προτάσεις για τη σύγχρονη προστασία και ανάδειξη του μνημείου (π.χ. καλύτερη σήμανση, καθαρισμός περιβάλλοντος χώρου, διοργάνωση εκδηλώσεων, ιδέες για ψηφιακές ξεναγήσεις).
Δημιουργία έκθεσης φωτογραφίας και μακετών με θέμα τον πύργο/κάστρο σε κοινόχρηστο χώρο του σχολείου. Δημιουργία ψηφιακής αφήγησης ή βίντεο με την ιστορία του μνημείου και ανάρτησή του στην ιστοσελίδα του σχολείου. Δημιουργία αφίσας με τα μυστικά του πύργου/κάστρου. Παρουσίαση της ιστορίας του μνημείου με μορφή θεατρικού δρώμενου. Τοποθέτηση QR code σε μια αφίσα του μνημείου, το οποίο παραπέμπει στην ψηφιακή ιστορία που δημιούργησαν οι μαθητές/τριες. Επίσημη παρουσίαση ή συμβολική παράδοση των προτάσεων και των έργων των μαθητών/τριών σε έναν τοπικό φορέα (π.χ. Δήμος, Εφορεία Αρχαιοτήτων, τοπικός πολιτιστικός σύλλογος κ.λπ.) ως μια πράξη συμβολής στη διατήρηση της τοπικής κληρονομιάς.
Ομαδική συζήτηση στην τάξη με ερωτήσεις όπως: Τι μάθαμε για αυτόν τον πύργο/κάστρο που δεν γνωρίζαμε; Ποιο ήταν το πιο ενδιαφέρον μυστικό του που ανακαλύψαμε; Πώς νιώσατε περπατώντας στα μέρη που έζησαν άνθρωποι πριν από αιώνες; Τι δυσκολίες αντιμετωπίσαμε και πώς τις ξεπεράσαμε; Γιατί είναι σημαντικό να προστατεύουμε αυτά τα παλιά κτίρια; Αν είμαστε οι «φύλακες» αυτού του πύργου/κάστρου, ποια θα ήταν η αποστολή μας; Πώς θα κάναμε την ιστορία του ζωντανή για τους μελλοντικούς επισκέπτες; Δημιουργία ενός ομαδικού κολλάζ με τις λέξεις-κλειδιά, τις εικόνες και τα συναισθήματα που τους άφησε η γνωριμία με το μνημείο. Κάθε μαθητής/τρια αποτυπώνει την προσωπική του/της εμπειρία σε μια σελίδα με τίτλο «Η δική μου ιστορία με τον πύργο… / το κάστρο…», χρησιμοποιώντας ελεύθερα λόγια, μια ζωγραφιά, σύμβολα ή ένα μικρό ποίημα. Σημείωση: Το παρόν πρόγραμμα τοπικής ιστορίας μπορεί να διαφοροποιηθεί ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της κάθε περιοχής και τις δυνατότητες της σχολικής μονάδας και να προσαρμοστεί κατάλληλα στις ανάγκες των μαθητών και των μαθητριών.
