Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης Προγράμματος Δράσης

Το ξωκκλήσι του “Αη Γιώργη Λεπτής” στη διαδρομή του χρόνου

Περιφέρεια και Διεύθυνση

Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης

  • Έβρου

Σύντομη περιγραφή

Με αφορμή τις «Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς» και ως σημείο αναφοράς την ανάδειξη της τοπικής ιστορίας και της πολιτιστικής κληρονομιάς, η δράση αποσκοπεί στη σύνδεση των μαθητών/τριών με τον τόπο τους, στη γνωριμία με τα ήθη και τα έθιμα της περιοχής και γενικότερα στην εξερεύνηση και ανάδειξη της πολιτιστικής παράδοσης, της ιστορικής μνήμης αλλά και της τοπικής ταυτότητας με τη συμμετοχή σε βιωματικά, μουσικά, θεατρικά ή πολιτιστικά δρώμενα στο πλαίσιο της εκπαίδευσης για την αειφορία και το περιβάλλον.

Ειδικότερα, οι μαθητές/τριες θα ερευνήσουν τη δυνατότητα αναβίωσης του πανηγυριού στο ξωκκλήσι του Αη Γιώργη Λεπτής Ορεστιάδας, θα μελετήσουν και θα γνωρίσουν την ιστορία του τόπου τους, ενώ συγχρόνως και θα παρατηρήσουν και θα περιγράψουν τη σημερινή εικόνα του χώρου, διατυπώνοντας προτάσεις ενδεχόμενης βελτίωσης με απώτερο στόχο την ανάληψη δράσεων ενεργού πολιτειότητας.

Η δράση αυτή μπορεί να προσαρμοστεί και να αξιοποιηθεί από σχολεία άλλων περιοχών, εστιάζοντας σε τοπικά ή πολιτιστικά μνημεία, ιστορικές πλατείες ή άλλα τοπόσημα με ιστορική και πολιτιστική σημασία.

(Δημιουργός: Ευγενία Δουλάμη, Σύμβουλος Εκπαίδευσης ΠΕ70 ΔΠΕ Έβρου)

Πρόγραμμα Σπουδών

Σύνδεση με το:

1. Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Ιστορίας στις Γ΄, Δ΄, Ε΄ και Στ΄ τάξεις του Δημοτικού Σχολείου (ΦΕΚ, Τεύχος Β΄, 1963/2021).

2. Πρόγραμμα Σπουδών «Δράσεις Ενεργού Πολίτη» του Νηπιαγωγείου, του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου (ΦΕΚ 6048/Β΄/1-11-2024).

3. Πρόγραμμα Σπουδών για το μάθημα της Ιστορίας στις Γ΄, Δ΄, Ε΄ και ΣΤ΄ τάξεις Δημοτικού Σχολείου (Β΄ 507) 10545/Δ1/2023 Υ.Α.

Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα

Οι μαθητές/τριες, αναμένεται να:

μελετήσουν την τοπική ιστορία και την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου τους,

εμπλουτίσουν την ιστορική γνώση τους για την περιοχή που κατοικούν, συλλέγοντας και καταγράφοντας ιστορικά στοιχεία,

ενισχύσουν την ενσυναίσθηση και το αίσθημα του σεβασμού για τον πολιτισμό,

συνδέσουν τον πολιτισμό με τη σημερινή ταυτότητα της τοπικής τους κοινότητας,

καλλιεργήσουν δεξιότητες έρευνας και δημιουργικότητας,

συμμετάσχουν βιωματικά σε μουσικά, θεατρικά ή πολιτιστικά δρώμενα,

καλλιεργήσουν δεξιότητες συνεργασίας, δημιουργικότητας, κριτικής σκέψης, λήψης αποφάσεων και συλλογικής δράσης,

ενισχύσουν τη διαγενεακή σύνδεση και συνεργασία,

ενισχύσουν τη σύνδεση του σχολείου με την τοπική κοινότητα,

καλλιεργήσουν την περιβαλλοντική συνείδηση του ενεργού πολίτη μέσα από τη σύνδεση πολιτισμού και αειφορίας.

Πεδίο Υλοποίησης

Η αυλή ή άλλοι χώροι του σχολείου, Προορισμοί γύρω από το σχολείο (σε απόσταση περπατήματος), Προορισμοί σε απόσταση από το σχολείο (απαιτείται η μετάβαση με συγκοινωνιακό μέσο), Ο ψηφιακός χώρος του διαδικτύου 

Φάσεις Υλοποίησης

Οι μαθητές/τριες της τάξης, κατόπιν συλλογικής διαβούλευσης και ανταλλαγής ιδεών με τον/την εκπαιδευτικό, θα συζητήσουν την προοπτική να διοργανώσουν μια υπαίθρια γιορτή αναβίωσης εθίμων που συνδέονταν με τον πανυγηρικό εορτασμό του Αη Γιώργη Λεπτής, αλλά και να συμβάλλουν στην ανάπλαση του χώρου.

Για τον λόγο αυτό θα επισκεφτούν και θα μελετήσουν τον χώρο από κοντά, θα γνωρίσουν και θα παρατηρήσουν ιστορικό υλικό, ώστε να συζητήσουν, να ανταλλάξουν ιδέες και να προτείνουν δραστηριότητες, με στόχο όχι μόνο την αναβίωση του εθίμου αλλά και τη συνολική ανάπλαση του χώρου.

Αφού οι μαθητές/τριες καταγράψουν τις διαπιστώσεις τους και αποφασίσουν το είδος των δράσεων που θέλουν να αναλάβουν, θα προτείνουν συνεργασία στον Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων, όπως επίσης θα διερευνήσουν τη δυνατότητα συνεργασίας με άλλα σχολεία ή δίκτυα σχολείων, με τοπικούς Πολιτιστικούς Συλλόγους ή Φορείς, με τις Τοπικές αρχές (Δήμος, Περιφέρεια), με επαγγελματίες (παραδοσιακούς τεχνίτες, ιστορικούς κ.ά.) ή ακόμη και με συγγενείς των μαθητών/τριών (π.χ. γιαγιάδες, παππούδες).

Κατά το στάδιο αυτό θα ολοκληρωθεί ο σχεδιασμός, θα γίνει η ανάληψη των αρμοδιοτήτων και θα εκκινήσει η προετοιμασία των δράσεων.

Συγκεκριμένα, μετά από «εσωτερική» διαβούλευση, οι μαθητές/τριες θα αποφασίσουν τον ρόλο και τις δράσεις που επιθυμούν να αναλάβουν προς υλοποίηση.

Αρχικά, οι μαθητές/τριες μπορούν να «γνωρίσουν» τον θεσμό των «Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς».

Ακολούθως θα συγκροτήσουν ομάδες, οι οποίες θα εστιάσουν σε συγκεκριμένη δράση. Στο πλαίσιο αυτό προτείνονται οι ακόλουθες ομάδες, η επιλογή των οποίων εναπόκειται στην κρίση των μαθητών/τριών, αλλά και στην επιλογή του/τη εκπαιδευτικού, βάσει του προφίλ των μαθητών/τριών της τάξης του/της:

Η Ομάδα θεάτρου, με ρόλο την αναβίωση του πανηγυριού, δίνοντας ζωή στις ιστορίες και τους χαρακτήρες, που συνδέονται με τον εορτασμό του Άη Γιώργη. Η ομάδα αυτή θα αναλάβει την υλοποίηση θεατρικών δράσεων, όπως αφηγήσεις τοπικών μύθων ή παραδόσεων, αναπαραστάσεις μικρών θεατρικών δρώμενων με σκηνές από την καθημερινή ζωή με τη χρήση της τοπικής διαλέκτου, αναπαραστάσεις εθίμων κ.ά. Ως προς τον σχεδιασμό και την προετοιμασία, η ομάδα θεάτρου πρέπει να ακολουθήσει μια καλά οργανωμένη διαδικασία, η οποία θα περιλαμβάνει συλλογή πληροφοριών, μελέτη ιστορικού υλικού, καταγραφή διαλόγων, προετοιμασία σκηνών και στολών, πρόβες και συνεργασία με άλλες ομάδες.

Η Ομάδα των μουσικών, που θα είναι υπεύθυνη για την επιλογή μουσικών ακροάσεων. Στο πλαίσιο αυτό, η ομάδα μπορεί να αναζητήσει παραδοσιακά τραγούδια που συνδέονται με τον Άη Γιώργη ή με τοπικές γιορτές, να συνεργαστεί με την ομάδα χορού, ώστε να τους «συνοδέψουν» μουσικά είτε με τη χρήση παραδοσιακών οργάνων: νταούλι, βιολί, φλογέρα ή λαούτο είτε δημιουργώντας ρυθμικά μοτίβα με απλά αντικείμενα ή κρουστά όργανα (π.χ. αυτοσχέδια κρουστά όργανα, κουτάλες, μαράκες, τριγωνάκια, κύμβαλα κ.ά.), αλλά και με την ομάδα θεάτρου για τη μουσική συνοδεία κατά τη διάρκεια των δρώμενων. Για τον σχεδιασμό και την προετοιμασία, η ομάδα θεάτρου μπορεί να συλλέξει πληροφορίες για τη μουσική παράδοση της περιοχής, να λάβει συνεντεύξεις από μουσικούς της κοινότητας ή τοπικούς φορείς, να προετοιμάσει απλούς παραδοσιακούς σκοπούς και να υλοποιήσει πρόβες για την εκμάθηση των ρυθμών και των τραγουδιών.

Η Ομάδα χορού, που θα αναλάβει την παρουσίαση παραδοσιακών χορών που χορεύονταν στο πανηγύρι ή την ενσωμάτωση χορευτικών δρώμενων με θεματολογία σχετική με τον Άη Γιώργη ή την εποχή. Στο πλαίσιο αυτό η ομάδα θα συνεργαστεί με την ομάδα μουσικής για τη μουσική «κάλυψη» των χορευτικών δρώμενων και τη θεατρική ομάδα για την ενσωμάτωση του χορού σε θεατρικά δρώμενα. Κατά την προετοιμασία, η ομάδα αρχικά θα διεξάγει μια «μικρή» έρευνα, αναζητώντας τοπικούς χορούς μέσω συνεντεύξεων με μέλη της κοινότητας ή θα υλοποιήσει μαθήματα με έναν παραδοσιακό χοροδιδάσκαλο. Συγχρόνως, θα επιλέξει σχετικά εύκολους χορούς (λόγω του σύντομου χρονικού διαστήματος της προετοιμασίας) και θα εκκινήσει την εκμάθηση των χορευτικών βημάτων υπό την καθοδήγηση εκπαιδευτικού με στόχο την εξοικείωση και τον «συγχρονισμό» με τη μουσική που θα συνοδεύει τους χορούς, ενώ θα αναζητήσει κουστούμια και αντίστοιχα αξεσουάρ.

Η Ομάδα των Λαογράφων-Ιστορικών, που θα αναλάβει την αναζήτηση, καταγραφή και παρουσίαση πληροφοριών σχετικά με το πανηγύρι του Άη Γιώργη, τον πολιτισμό και την τοπική ιστορία. Ο ρόλος τους είναι κεντρικός, καθώς μπορούν να προσφέρουν υλικό προς χρήση στις άλλες ομάδες. Η ομάδα αυτή θα συλλέξει ιστορικά στοιχεία, υλοποιώντας μια μικρή έρευνα για την ιστορία του πανηγυριού: πώς ξεκίνησε, πώς εξελίχθηκε, ποια ήταν τα έθιμα που το συνόδευαν και μελετώντας την παράδοση του Αγίου Γεωργίου και της σημασίας του για την κοινότητα σε βιβλία, φωτογραφίες, τοπικά αρχεία ή μουσεία. Παράλληλα, οι μαθητές/τριες μπορούν να καταγράψουν παραδοσιακά έθιμα που σχετίζονται με το πανηγύρι, όπως προσφορές, χοροί, τραγούδια και τοπικά φαγητά αλλά και να αναδείξουν αφηγήσεις ή ιστορίες που έχουν μεταδοθεί από γενιά σε γενιά μέσω συνομιλιών ή συνεντεύξεων με ηλικιωμένους συγγενείς ή κατοίκους της περιοχής. Στο πλαίσιο αυτό, η ομάδα μπορεί να ετοιμάσει ένα μικρό βιβλίο ή οδηγό για τους/τις επισκέπτες/τριες με πληροφορίες για την ιστορία και τα έθιμα του πανηγυριού ή να ασχοληθεί με τη δημιουργία ενός μικρού Λαογραφικού Μουσείου με παρουσίαση πληροφοριών, αντικειμένων και φωτογραφιών εποχής ή να ασχοληθούν με τη δημιουργία ενός Χάρτη Πολιτιστικής Κληρονομιάς, στον οποίο θα καταγράψουν σημαντικά ήθη και έθιμα της περιοχής, χρησιμοποιώντας φωτογραφίες, σχέδια ή ψηφιακά εργαλεία (π.χ. Google Maps), δημιουργώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο έναν διαδραστικό χάρτη, τον οποίο μπορούν να τον δημοσιοποιήσουν, δημιουργώντας QR code.

Η Εικαστική Ομάδα, που θα αναλάβει το εικαστικό-δημιουργικό έργο, κατασκευάζοντας τις προσκλήσεις, τα προγράμματα και τις αφίσες του προγράμματος ή τις σημαίες, τις γιρλάντες και άλλα διακοσμητικά ή θα δημιουργήσει έργα ζωγραφικής και κατασκευές που απεικονίζουν σκηνές από τοπικά έθιμα, αναδεικνύοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τη δημιουργικότητα των μαθητών/τριών. Η ομάδα αυτή μπορεί συγχρόνως να παράσχει καλλιτεχνική υποστήριξη σε άλλες ομάδες, όπως: κατασκευή σκηνικών και κοστουμιών για τη θεατρική ομάδα ή κατασκευή αυτοσχέδιων παραδοσιακών μουσικών οργάνων για την ομάδα μουσικής. Κατά την προετοιμασία του έργου της, η ομάδα αυτή μπορεί να μελετήσει παραδοσιακά μοτίβα, χρώματα και σύμβολα που σχετίζονται με την περιοχή και τον Άη Γιώργη, να αναζητήσει εικόνες, σχέδια και παραδοσιακά διακοσμητικά στοιχεία, ώστε να σχεδιάσει και να δημιουργήσει τα έργα της από απλά υλικά, όπως χαρτόνια, υφάσματα, χρώματα και φυσικά υλικά (π.χ. ξύλο, πέτρες).

Η Περιβαλλοντική Ομάδα, που μπορεί να συνδέσει το πανηγύρι του Άη Γιώργη με την αειφορία και τη φροντίδα για το περιβάλλον, δίνοντας μια σύγχρονη διάσταση στη δράση. Μπορεί να εστιάσει στη χρήση βιώσιμων πρακτικών, την αξιοποίηση φυσικών υλικών, στην προώθηση της οικολογικής συνείδησης στους συμμετέχοντες αλλά και στην ανάληψη και υλοποίηση ενός σχεδίου δράσης που θα αφορά τον εξωραϊσμό του χώρου (π.χ. καθαριότητα, φύτευση φυτών ή δέντρων) ή την πρόταση ιδεών για την ανάπλαση του χώρου στην τοπική αρχή, καταγράφοντας φωτογραφικά ενδεχόμενη κακή χρήση του χώρου και προτείνοντας λύσεις μέσα από τη σύνταξη μίας επιστολής. Κατά την προετοιμασία του έργου της, η ομάδα αυτή θα μελετήσει επιτόπια τον χώρο υλοποίησης των δράσεων, θα εντοπίσει ενδεχόμενα περιβαλλοντικά ζητήματα της περιοχής, π.χ., ανάγκη για καθαρισμό, έλλειψη πρασίνου, θα μελετήσει την τοπική χλωρίδα και πανίδα, με έμφαση σε φυτά ή ζώα που συνδέονται με την παράδοση και θα σχεδιάσει δράσεις, όπως οργάνωση μιας δράσης δενδροφύτευσης ή καθαρισμού ή δημιουργία αφισών ή φυλλαδίων για την τοπική βιοποικιλότητα και τη σημασία του Αγίου Γεωργίου ως προστάτη της φύσης. Με τις άλλες ομάδες μπορεί να συνεργαστεί π.χ. με την εικαστική ομάδα, προμηθεύοντάς την φυσικά υλικά για τη διακόσμηση ή με την ομάδα χορού ή θεάτρου, υποστηρίζοντάς τες με σκηνικά και αντικείμενα από ανακυκλώσιμα υλικά.

Επίσης, κατά το στάδιο αυτό θα οριστικοποιηθεί η συνεργασία και θα κατανεμηθούν οι αρμοδιότητες με τον Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων, τους τοπικούς φορείς και τον Δήμο. Ως προς τις διδακτικές μεθόδους και προσεγγίσεις αξιοποιούνται σύγχρονες διδακτικές μέθοδοι που ενισχύουν τη συμμετοχή, τη δημιουργικότητα και τη συνεργασία των μαθητών/τριών.

Κατά το στάδιο της υλοποίησης διενεργείται η εκδήλωση, σε συνεργασία με τον Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων και τους Τοπικούς Φορείς. Η εκδήλωση αυτή θα είναι «ανοιχτή» στους γονείς και στην τοπική κοινότητα, κατά τη διάρκεια της οποίας, θα υλοποιηθούν συλλογικά οι δράσεις που έχει προετοιμάσει να υλοποιήσει το σχολείο π.χ. ανάρτηση αφισών, μουσικά, θεατρικά ή πολιτιστικά δρώμενα, όπως αναπαράσταση παραδοσιακού γάμου, παραδοσιακοί χοροί και τραγούδια, παραδοσιακό γλέντι με τοπικά εδέσματα κ.ο.κ., δράσεις σύνδεσης πολιτισμού και περιβάλλοντος, όπως καθαριότητα, εξωραϊσμός, επιμέλεια και φροντίδα του χώρου με τη φύτευση δέντρων ή φυτών, ανάρτηση QR σε προσυμφωνημένα σημεία για την ανάδειξη του Χάρτη τοπικής πολιτιστικής κληρονομιάς και παρουσίαση ιστορικού υλικού και φωτογραφιών σε ειδικά διαμορφωμένη γωνιά.

Κατά το στάδιο της επικοινωνίας και διάχυσης θα παρουσιαστούν τα αποτελέσματα των μαθητικών δράσεων στη σχολική και ευρύτερη τοπική κοινότητα. Οι δράσεις διάχυσης που θα αναληφθούν μπορούν να περιλαμβάνουν τη δημιουργία μιας περιοδικής έκθεσης σε χώρους του σχολείου, την ανάρτηση πληροφοριών, φωτογραφιών και βίντεο από τη δράση στον διαδικτυακό τόπο της σχολικής μονάδας, την ανάρτηση της δράσης στον διαδικτυακό τόπο του Υπουργείου Πολιτισμού (ΥΠ.ΠΟ.), Δράση: «Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς», την ανάρτηση της δράσης στον διαδικτυακό τόπο του MySchool, την προβολή της δράσης μέσω τοπικού ραδιοτηλεοπτικού μέσου, αλλά και τη δημιουργία έντυπου ή ψηφιακού βιβλίου με τις εργασίες των μαθητών/τριών, τις ιστορίες που κατέγραψαν ή τις καλλιτεχνικές τους δημιουργίες.

Η τελική φάση της δράσης αφορά στον αναστοχασμό, την αξιολόγηση των μαθητικών δράσεων και την εξαγωγή συμπερασμάτων από τους/τις μαθητές/τριες, τους/τις εκπαιδευτικούς και τους γονείς.

Ειδικότερα, οι μαθητές/τριες, σε κλίμα εμπιστοσύνης και συναισθηματικής ασφάλειας, μπορούν να συμμετέχουν σε μεταγνωστικές δραστηριότητες, αναστοχαζόμενοι/ες τη συνολική πορεία των δράσεων και εκφράζοντας τα συναισθήματα και τις εμπειρίες τους.

Ενδεικτικά ερωτήματα που θα μπορούσαν να τεθούν στους/στις μαθητές/τριες:

«Τι νέο μάθατε;»,

«Τι γνωρίζατε και άλλαξε;»,

«Πώς αισθανθήκατε κατά τη διάρκεια του προγράμματος;»,

«Τι σάς δυσκόλεψε;»,

«Τι σάς άρεσε περισσότερο;»,

«Ποια εμπειρία έμεινε “χαραγμένη” στη μνήμη σας;» κ.τ.λ.

Οι απαντήσεις των μαθητών/τριών μπορούν να καταγραφούν σε χαρτάκια “post it” και να αναρτηθούν σε ευκρινές σημείο της τάξης, δημιουργώντας μία πολύχρωμη αφίσα αναστοχασμού.

Παράλληλα, και κατά τη φάση αυτή θα καταγραφούν τα πεδία που διευκόλυναν τη ροή των δραστηριοτήτων και την επίτευξη των στόχων, θα εντοπιστούν οι επιτυχημένες συνεργασίες, θα καταγραφούν οι δυσκολίες, όπως οι χρονικές, οικονομικές κ.ά., θα αναζητηθούν τρόποι βελτίωσης της διαδικασίας και θα προταθούν δυνατότητες διεύρυνσης των δράσεων ή ανάληψης νέων συναφών δράσεων στο μέλλον.