Η δράση συνδυάζει τη Γεωγραφία, την Ιστορία και την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση με σκοπό τη γνωριμία με τα πέτρινα γεφύρια των Γρεβενών και τις προτεινόμενες παρεμβάσεις των μαθητών/τριών ώστε να αναδειχτεί η πολιτιστική τους αξία και η σημαντικότητά τους στη ζωή της τοπικής κοινωνίας. Οι μαθητές/τριες χαρτογραφούν τα γεφύρια, μελετούν το φυσικό τοπίο, επισκέπτονται επιλεγμένες τοποθεσίες (γεφύρια Πορτίτσας και Αζίζ Αγά) και αναλαμβάνουν δράση για την ανάδειξη και την προστασία αυτών των μοναδικών κατασκευών. Μέσα από δημιουργικές και βιωματικές δραστηριότητες, αποκτούν ενεργό ρόλο ως «μικροί ερευνητές» και «φύλακες πολιτισμού».
Αναλυτικό Προγράμματα Σπουδών για:
το γνωστικό αντικείμενο της Γεωγραφίας Ε΄ Δημοτικού (ΦΕΚ 304/Β΄/13-03-2003 & ΦΕΚ 5815/Β/10-12-2021) και
της Μελέτης Περιβάλλοντος Δ΄ Δημοτικού (ΦΕΚ 5939)
Διασύνδεση με το Νέο Πρόγραμμα Σπουδών στο γνωστικό αντικείμενο:
της Γεωγραφίας Ε΄ Δημοτικού (ΦΕΚ 2259/τ. Β΄/06-04-2023) και
της Μελέτης Περιβάλλοντος Δ΄ Δημοτικού ( ΦΕΚ 3023/ Β΄/ 08-05-2023)
Διασύνδεση με το Πρόγραμμα Σπουδών «Δράσεις Ενεργού Πολίτη» του Νηπιαγωγείου, του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου (ΦΕΚ 6048/Β΄/1-11-2024)
Οι μαθητές/τριες να:
εντοπίζουν ποτάμια, βουνά, περάσματα και οικισμούς στον γεωγραφικό χάρτη,
χαρτογραφούν και προσδιορίζουν γεωγραφικά τη θέση των πέτρινων γεφυριών, χρησιμοποιώντας έντυπους και ψηφιακούς χάρτες,
αναγνωρίζουν τη λειτουργία και την ιστορική σημασία των πέτρινων γεφυριών ως υποδομές επικοινωνίας, εμπορίου και πολιτιστικής σύνδεσης του παρελθόντος,
παρατηρούν και ερμηνεύουν στοιχεία του τοπίου κατά τη διάρκεια επιτόπιας επίσκεψης,
αναλαμβάνουν ρόλους σε ερευνητικές, καλλιτεχνικές και ψηφιακές δραστηριότητες,
χειρίζονται εργαλεία πληροφορικής (Google Earth, Canva, Gama) για την παρουσίαση των ευρημάτων τους,
παρουσιάζουν τα ευρήματά τους σε εκδηλώσεις και δράσεις ενεργού πολίτη.
Η δράση ξεκινάει με μια κύρια ανοιχτή ερώτηση γύρω από τα γεφύρια, όπως: «Γνωρίζετε τα πέτρινα γεφύρια των Γρεβενών;»
και δευτερεύοντα ερωτήματα, όπως:
-Πού βρίσκονται τα πέτρινα γεφύρια των Γρεβενών;
-Γιατί κατασκευάστηκαν; Με ποια υλικά;
-Πώς επηρέαζαν τη ζωή των ανθρώπων παλαιότερα;
-Ποια γεωγραφικά στοιχεία (ποτάμια, βουνά, περάσματα) συνδέονται με την ύπαρξή τους;
-Ποια είναι σήμερα η δομική κατάστασή τους;
Ακολουθεί παρουσίαση φωτογραφικού υλικού από γνωστά γεφύρια των Γρεβενών (π.χ. Πορτίτσας, Αζίζ Αγά κ.ά.). Οι μαθητές/τριες παρατηρούν προσεκτικά τα γεφύρια και τον περιβάλλοντα χώρο χωρισμένοι/ες σε τυπικές ομάδες εργασίας. Επίσης, εντοπίζουν με τη χρήση του Google Maps, σε χάρτη τα ποτάμια, τα βουνά και τα περάσματα. Καταγράφουν τα στοιχεία και τα συζητούν στην ολομέλεια. Ακολουθεί συλλογική διαμόρφωση ερευνητικών ερωτημάτων που θα καθοδηγήσουν τις ομάδες σε περαιτέρω έρευνα. Τα ερευνητικά ερωτήματα ομαδοποιούνται σε τέσσερις κύριες θεματικές ενότητες: α) γεωγραφικά στοιχεία που συνδέονται με την ύπαρξη των γεφυριών (ποτάμια, βουνά, περάσματα), β) τοποθεσία γεφυριών, γ) κατασκευή των γεφυριών και σύνδεση με τη ζωή των ανθρώπων που ζούσαν σε παλαιότερες εποχές και, δ) συντήρηση στη δομική κατασκευή των γεφυριών και παρεμβάσεις στον περιβάλλοντα χώρο. Οι παραπάνω θεματικές ενότητες λειτουργούν ως οδηγός και για την οργάνωση των ομάδων, οι οποίες είναι:
Ομάδα γεωγράφων, που θα ασχοληθεί με τη χαρτογράφηση των γεφυριών. Εντοπίζει δηλαδή, τα πέτρινα γεφύρια στον έντυπο και ψηφιακό χάρτη με τη βοήθεια του Google Maps ή του Google Earth και δημιουργεί χάρτη που τα συνδέει με βασικά γεωμορφολογικά στοιχεία, όπως: ποτάμια, υψόμετρο, οικισμοί. Μελετά τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά (ποτάμια, βουνά, φαράγγια), εξετάζει το μικροκλίμα, την επίδραση του νερού σε αυτά, πιθανές καταστροφές (πλημμύρες, διάβρωση) και συλλέγει δεδομένα για τα μετεωρολογικά ή μορφολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής.
Ομάδα τοπογράφων, που θα ασχοληθεί με την αποτύπωση γεωμετρικών χαρακτηριστικών (μήκος, ύψος, πλάτος, άνοιγμα τόξου των γεφυριών). Καταγράφει δηλαδή, τον προσανατολισμό των γεφυριών, παρατηρεί και σημειώνει τον τύπο της πέτρας, την ύπαρξη παράπλευρων στοιχείων (στηθέα) και κατασκευάζει ψηφιακή αναπαράσταση με ανάλογα ψηφιακά εργαλεία.
Ομάδα ιστορικών, που θα ασχοληθεί με τη διερεύνηση του ιστορικού και πολιτιστικού πλαισίου των γεφυριών. Η ομάδα αναζητά πληροφορίες για την εποχή κατασκευής του κάθε γεφυριού, για την ταυτότητα των μαστόρων και των χρηματοδοτών τους και τη σύνδεσή τους με ιστορικά δίκτυα μετακίνησης (καραβάνια, εμπορικά μονοπάτια). Παίρνει συνεντεύξεις από κατοίκους και τοπικούς συλλόγους για ιστορίες και θρύλους γύρω από την περιοχή κα τα γεφύρια και δημιουργεί ιστορικούς έγχαρτους ή ψηφιακούς φακέλους για κάθε ένα από αυτά (φωτογραφίες, χάρτες εποχής, γραπτές πηγές ή μικρά κείμενα).
Ομάδα συντηρητών, που θα εστιάσει στη μελέτη της κατάστασης των γεφυριών, στη διατύπωση προτάσεων προστασίας και ανάδειξής τους. Η ομάδα παρατηρεί και καταγράφει τις φθορές στη λιιθοδομή, στην κατάρρευση τμημάτων και στη ρύπανση, γκράφιτι ή άλλες ανθρώπινες παρεμβάσεις. Μελετά βασικές αρχές συντήρησης λιθόκτιστων κατασκευών και αναζητά πραγματικές παρεμβάσεις που έγιναν σε γεφύρια. Τέλος, διατυπώνει προτάσεις προστασίας, όπως τοποθέτηση ενημερωτικών πινακίδων, καθαρισμός περιοχής, οριοθέτηση για αποφυγή αυτοκινήτων και εκπαιδευτικές δράσεις για την ευαισθητοποίηση του κοινού.
Οι ομάδες στην ολομέλεια παρουσιάζουν τα ευρήματα τους (π.χ. οι γεωγράφοι δείχνουν τους χάρτες, οι ιστορικοί αφηγούνται την ιστορία των γεφυριών, οι τοπογράφοι παρουσιάζουν τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά τους και οι συντηρητές παρουσιάζουν τις φθορές ανθρώπινες και φυσικές και καταθέτουν τις προτάσεις τους τόσο για τη συντήρηση όσο και για την ανάδειξή τους). Οι μαθητές/τριες συγκρίνουν και συνδυάζουν τις πληροφορίες των ομάδων για να υπάρχει ολιστική εικόνα (ιστορική, γεωγραφική, πολιτιστική) των γεφυριών του τόπου τους. Τέλος, αποφασίζουν σε ποιους φορείς θα απευθυνθούν ώστε σε συνεργασία μαζί τους να υλοποιηθούν οι προτάσεις της ομάδας των συντηρητών και τυχόν προτάσεων των φορέων και των υπόλοιπων ομάδων, με στόχο την ανάδειξη των γεφυριών του τόπου τους.
Οι μαθητές/τριες παρουσιάζουν σε μακέτα ή τρισδιάστατο μοντέλο με συνοδευτικό ψηφιακό υλικό τις προτάσεις παρέμβασής τους, τις οποίες αποφάσισαν στην προηγούμενη φάση, σε φορείς, από τους οποίους ζητούν τη βοήθεια, την υποστήριξή και προβαίνουν στην υλοποίησή τους. Δημιουργία τουριστικού οδηγού για τα πέτρινα γεφύρια των Γρεβενών με χάρτες, κείμενα, φωτογραφίες.
Οι μαθητές/τριες αποφασίζουν συλλογικά την παρουσίαση των αποτελεσμάτων των δράσεών τους στην ευρύτερη τοπική και σχολική κοινότητα. Η παρουσίαση μπορεί να γίνει με τους παρακάτω τρόπους:
-Ψηφιακή παρουσίαση ή ντοκυμαντέρ.
-Παρουσίαση της μακέτας ή τρισδιάστατου μοντέλου με συνοδευτικό υλικό.
-Έκθεση με πόστερ ανά γεφύρι (με ιστορικά, γεωγραφικά και τεχνικά στοιχεία).
-Δημιουργία podcast, video ή ξεναγήσεων ρόλων (π.χ. μιλάει το γεφύρι στους επισκέπτες).
-Ξενάγηση σε οργανωμένη πεζοπορία με το ΚΕ.Π.Ε.Α. Γρεβενών.
Οι μαθητές/τριες προβαίνουν σε ομαδική αξιολόγηση απαντώντας σε ερωτήσεις, όπως:
-Τι καινούργιο έμαθα για τα γεφύρια;
-Ποια δραστηριότητα με δυσκόλεψε περισσότερο;
-Ποιο ήταν το πιο ενδιαφέρον σημείο της δουλειάς μας;
-Τι έκανα καλά στην ομάδα μου και τι μπορώ να βελτιώσω;
Σε δεύτερο χρόνο, στην ολομέλεια ο/η εκπαιδευτικός συζητάει για τη γενικότερη πορεία του προγράμματος θέτοντας ενδεικτικές ερωτήσεις, όπως:
-Αν κάναμε ξανά αυτό το πρόγραμμα, τι θα αλλάζαμε;
-Ποια ομάδα μας εντυπωσίασε με τη δουλειά της και γιατί;
-Πώς συνδέσαμε τη δουλειά μας με την τοπική κοινωνία;
Ακόμα, οι μαθητές/τριες κατασκευάζουν τον «Τοίχο της σκέψης» γράφοντας σε καρτέλες ή post it, τι κρατάνε από το συγκεκριμένο πρόγραμμα, τι θα βελτίωναν, τι τους δυσκόλεψε ή δεν κατανόησαν καλά και τη γραμμική πορεία του προγράμματος.
