Η Εύβοια, ως νησί με πλούσια φυσική και γεωμορφολογική ποικιλία, προσφέρει πληθώρα θεματικών πεδίων προς μελέτη, ανεξαρτήτως της συγκεκριμένης γεωγραφικής θέσης κάθε σχολείου. Το σχέδιο μπορεί να υλοποιηθεί χωρίς την ανάγκη μετακίνησης σε μεγάλη απόσταση. Η κάθε σχολική μονάδα μπορεί να προσαρμόσει τις επιμέρους δραστηριότητες στο δικό της τοπικό περιβάλλον, αξιοποιώντας παρατηρήσεις στο πεδίο, συνεντεύξεις με κατοίκους ή φορείς, αλλά και ψηφιακά εργαλεία, συνδυάζοντας τη διερευνητική και συμμετοχική μάθηση με την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση και τη συμμετοχή των μαθητών/τριών ως ενεργών πολιτών. Μέσα από βιωματικές δραστηριότητες και τη χρήση ψηφιακών εργαλείων και τεχνητής νοημοσύνης, οι μαθητές/τριες διερευνούν τις γεωμορφολογικές και κλιματικές μεταβολές της περιοχής, καθώς και τις επιπτώσεις ανθρωπογενών και φυσικών καταστροφών όπως πυρκαγιές και πλημμύρες. Δίνεται έμφαση στην κατανόηση των ανθρωπογενών παρεμβάσεων, ιδιαίτερα στην εγκατάσταση αιολικών πάρκων, και στις συνέπειές τους στη βιοποικιλότητα και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Συνδέεται με τέσσερις από τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) των Ηνωμένων Εθνών, ενώ ακόμη μπορεί να συνδεθεί με τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων, με κεντρικό άξονα την κλιματική αλλαγή και την πολιτική προστασία. Επιχειρείται αξιοποίηση των ψηφιακών εργαλείων με σκοπό την καταγραφή, επεξεργασία και παρουσίαση στοιχείων, ώστε οι μαθητές/τριες να είναι σε θέση να αναλύουν πρωτογενή στοιχεία και να τα οπτικοποιούν. Η δράση κορυφώνεται με την παρουσίαση αποτελεσμάτων στην ευρύτερη κοινότητα και την ανάπτυξη δεξιοτήτων αναστοχασμού και δημιουργικής έκφρασης.
1. Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών Γεωλογίας- Γεωγραφίας (ΦΕΚ 304/Β΄/13-03-2003
2.Νέο Πρόγραμμα σπουδών Γεωλογίας-Γεωγραφία ΦΕΚ_ 1859_24-03-2023 3. Πρόγραμμα Σπουδών «Δράσεις Ενεργού Πολίτη» του Νηπιαγωγείου, του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου (ΦΕΚ 6048/Β΄/1-11-2024).
Κατά την ολοκλήρωση του προγράμματος οι μαθητές/τριες θα είναι σε θέση να:
Αναγνωρίζουν γεωμορφολογικά και κλιματικά χαρακτηριστικά της περιοχής τους και των αλληλεπιδράσεων μεταξύ τους.
Συλλέγουν δεδομένα και να επεξεργάζονται στοιχεία από πρωτογενείς πηγές, όπως είναι οι εγκατεστημένοι μετεωρολογικοί σταθμοί και μετεωρολογικά όργανα.
Εντοπίζουν τις αλληλεπιδράσεις ανθρώπου-φυσικού περιβάλλοντος και τις πολλαπλές επιπτώσεις των φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών, όπως είναι οι επιπτώσεις που είχαν οι πυρκαγιές του 2021 στο φυσικό περιβάλλον της Βόρειας Εύβοιας και κατά συνέπεια στην κοινωνικο-οικονομική κατάσταση των κατοίκων της.
Αξιολογούν το περιβαλλοντικό αποτύπωμα εγκαταστάσεων αιολικών πάρκων μεγάλης κλίμακας και την επίδραση στη βιοποικιλότητα της περιοχής.
Αναγνωρίζουν τις συνέπειες που έχει η χάραξη οδικού δικτύου μέσα σε υψηλής σημασίας οικοσυστήματα όπως είναι τα δάση και πως μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη βιοποικιλότητα μιας περιοχής.
Αποκτήσουν οικολογική συνείδηση και να συζητούν εναλλακτικές στρατηγικές βιώσιμης ανάπτυξης και κάλυψης των ενεργειακών αναγκών των κατοίκων.
Συμμετέχουν σε συζητήσεις με επιχειρήματα (debate) για τη σκοπιμότητα και χρησιμότητα ανθρώπινων παρεμβάσεων στα φυσικά οικοσυστήματα, όπως είναι η δημιουργία μεγάλων εγκαταστάσεων παραγωγής ενέργειας σε περιοχές με ιδιαίτερη οικολογική σημασία και η σύνδεση της κλιματικής αλλαγής με την παραγωγή και χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας.
Συμμετέχουν ενεργά στη διερεύνηση του προβλήματος, να συντάσσουν προτάσεις μέσω συμμετοχικών διαδικασιών και να τις παρουσιάζουν σε φορείς.
Χρησιμοποιούν με καθοδήγηση και με τον/την εκπαιδευτικό ως συνδημιουργό, ψηφιακά εργαλεία για τη συλλογή πληροφοριών, τη συνεργασία, τη δημιουργία, την ανάλυση δεδομένων, καθώς και την αξιολόγηση και παρουσίαση των αποτελεσμάτων.
Προτείνεται να αξιοποιηθούν και να προσαρμοστούν στο σχέδιο μαθήματος κάποιες από τις παρακάτω δραστηριότητες:
Εισαγωγή από τον/τη διδάσκοντα/ουσα με θέμα: «Πώς άλλαξε η Εύβοια τα τελευταία χρόνια;» με αναφορά στη γεωμορφολογία, στο κλίμα και στις αλληλεπιδράσεις τους, όσον αφορά στη διαμόρφωση του αναγλύφου, στα ακραία φαινόμενα που στατιστικά συμβαίνουν με περίοδο επανάληψης, π.χ. 100 χρόνων και σύνδεση με την κλιματική αλλαγή.
Αναφορά στις ενεργειακές ανάγκες των ανθρώπων και ιστορική αναδρομή στην κάλυψή τους με βάση τους φυσικούς πόρους του νησιού, π.χ. μπορεί να αναφερθούν τα λιγνιτορυχεία του Αλιβερίου, η μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και να τονιστούν οι αυξημένες ανάγκες σε ενέργεια και πώς αυτή παράγεται σε σχέση με τις παρούσες συνθήκες (κλιματική αλλαγή/ ουκρανική κρίση κ.λ.π.).
Προβολή βίντεο, ανάγνωση άρθρων, σε σχέση με τις δύο θεματικές που αναφέρθηκαν δηλαδή από τη μια τα φαινόμενα και από την άλλη οι ενεργειακές ανάγκες – προσπάθεια σύνδεσης των εννοιών, ώστε οι μαθητές/τριες να αναγνωρίσουν πώς αλληλεπιδρούν μεταξύ τους οι φυσικοί και οι ανθρωπογενείς παράγοντες.
Επιλογή ερευνητικών θεμάτων από τις ομάδες. Οι μαθητές/τριες θα αναλάβουν να εργαστούν πάνω σε ενότητες του ζητήματος όπως π.χ. τα έντονα καιρικά φαινόμενα των τελευταίων χρόνων, οι πυρκαγιές, οι πλημμύρες και οι ανθρωπογενείς παρεμβάσεις για την εκμετάλλευση του αιολικού δυναμικού της Εύβοιας με την εγκατάσταση ανεμογεννητριών και κατασκευή δρόμων μέσα σε δασικές εκτάσεις.
Συλλογή στοιχείων από τοπικούς μετεωρολογικούς σταθμούς (π.χ. δίκτυο ΜΕΤΕΟ Αστεροσκοπείου Αθηνών).
Δημιουργία θεματικού χάρτη (Google Maps, Earth). Τοποθέτηση στοιχείων, π.χ. σημείων ενδιαφέροντος όπως αιολικά πάρκα ή καμένες εκτάσεις.
Υπολογισμός εμβαδών των υπό μελέτη εκτάσεων, με τη χρήση ψηφιακών εργαλείων.
Χρήση εργαλείων ψηφιακής αφήγησης και παρουσιάσεων (story map).
Προσαρμογή στο σχέδιο μαθήματος των παρακάτω βημάτων:
Καθορισμός ρόλων ομάδων.
Οργάνωση μεθοδολογίας: βιβλιογραφία, αναζήτηση πηγών όπως ιστορικά αρχεία και εφημερίδες, παρατήρηση, ερωτηματολόγια, συνεντεύξεις, ανάλογα με τη στοχοθεσία στην οποία επικεντρώνεται η έρευνα.
Επαφές με φορείς (δασαρχεία, τοπικές αρχές) και συνεντεύξεις με κατοίκους.
Σχεδιασμός επιτόπιας ή ψηφιακής επίσκεψης. Για επιτόπια παρατήρηση προτείνονται οι περιοχές:
Βόρεια Εύβοια, περιοχές που επηρεάστηκαν από τις πυρκαγιές του 2021, 2019,2018 όπως Λίμνη, Ιστιαία, Αγία Άννα.
Κεντρική Εύβοια: περιοχές που επηρεάστηκαν από τις πυρκαγιές 2018, 2019 και πλημμύρες 2020 (φαινόμενα σε άμεση σύνδεση μεταξύ τους). Επίσης περιοχές προστατευόμενες (Νατούρα) στις οποίες σχεδιάζεται εγκατάσταση αιολικών πάρκων και δημιουργία δρόμων μέσα σε δασική έκταση.
Νότια Εύβοια: Περιοχές όπου έχουν εγκατασταθεί μεγάλες μονάδες παραγωγής αιολικής ενέργειας (Κάρυστος, Αλιβέρι, Δύστος) και έχουν σημειωθεί πυρκαγιές.
Επιλογή κατάλληλων ψηφιακών εργαλείων για τη συγγραφή ερωτηματολογίων, προτάσεων και παρουσιάσεων.
Προσαρμογή ανάλογα με το θέμα (επιπτώσεις φυσικών καταστροφών ή ανθρωπογενείς παρεμβάσεις).
Επίσκεψη στο πεδίο και υλοποίηση δράσεων παρατήρησης και καταγραφής των επιπτώσεων των φυσικών/ανθρωπογενών καταστροφών (συμπλήρωση φύλλων εργασίας και φωτογράφηση).
Δημιουργία θεματικών χαρτών ανάλογα με τα υπό διερεύνηση στοιχεία.
Παρατήρηση της πυκνότητας της βλάστησης σε δασικές εκτάσεις (αριθμός δέντρων σε συγκεκριμένη έκταση) και εκτίμηση αριθμού δέντρων που εκριζώνονται κατά την κατασκευή δρόμων συγκεκριμένων διαστάσεων και μήκους.
Πειράματα στον προαύλιο χώρο για τη σημασία του ριζικού συστήματος στην πρόληψη των πλημμυρών. Ένα τέτοιο πείραμα μπορεί να είναι να παρατηρήσουμε τι συμβαίνει όταν παίρνουμε δύο γλάστρες (με μικρό άνοιγμα στο κάτω μέρος τους), όπου στη μια υπάρχει φυτό με αναπτυγμένο ριζικό σύστημα και στην άλλη μόνο χώμα και ρίπτεται ίση ποσότητα νερού και στις δύο: παρατηρείται ότι η πρώτη γλάστρα συγκρατεί το νερό ενώ η δεύτερη επιτρέπει στο νερό να απορρέει στο σύνολό του σχεδόν άμεσα.
Καταγραφή και ανάλυση παρατηρήσεων και δεδομένων με ψηφιακά εργαλεία (ψηφιακή αφήγηση).
Δημιουργία infographics και παρουσιάσεων.
Συγκριτική ανάλυση περιοχών πριν/μετά φυσικών φαινομένων.
Συζήτηση και διάλογος με επιχειρήματα, για τον αντίκτυπο που έχει η κατασκευή μεγάλου μεγέθους εγκαταστάσεων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας σε προστατευόμενες περιοχές. Προτάσεις για εναλλακτικούς τρόπους κάλυψης των ενεργειακών αναγκών των πολιτών σε σχέση με τις ευρωπαϊκές οδηγίες και την ελληνική νομοθεσία.
Σύνδεση της παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας με την κλιματική αλλαγή και τις επιπτώσεις της.
Αξιοποίηση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης για την παραγωγή συνοπτικών παρουσιάσεων ή δημιουργία quiz αξιολόγησης.
Χρήσιμοι Σύνδεσμοι/Υλικό:- act.digitalschool.gov.gr- Οδηγός Εκπαιδευτικού (Δεκ. 2024)- Google Earth, Padlet, Canva, Mentimeter- MagicSchool, Diffit, ChatGPT (σε μαθητοκεντρική χρήση με καθοδήγηση)- Unesco: Greening Curriculum Guidance (2024)-Αποθετήριο Erasmus Climate Crisis Γυμνάσιο Νέας Αρτάκης -ArcGIS στα Ελληνικά και στα Κυπριακά σχολεία -Open Street Map-Copernicus EO Browser-https://www.footprintcalculator.org/home/en-Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας -https://www.meteo.gr/Gmap.cfm?city_id=72-https://visit-kimi-aliveri.gr/drastiriotites/mouseio-lignitoruxeiou-dei-aliveri/
Δημιουργία PowerPoint, αφισών μέσω συνεργατικών εγγράφων.
Ανάρτηση στο ιστολόγιο του σχολείου.
Συνεργασία με τοπικά ΜΜΕ.
Παρουσίαση σε γονείς, σχολική κοινότητα.
Ερωτηματολόγιο και συζήτηση αναστοχασμού, καταγραφή συναισθημάτων.
Δημιουργία συλλογικής αφίσας με μήνυμα βιωσιμότητας (ή δημιουργία δοκιμίου/ποιήματος).
Καταγραφή εμπειριών από τη χρήση των ψηφιακών εμπειριών και σχολιασμός ως μέρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
