Οι μαθητές/τριες ερευνούν τη Λίμνη Κρεμαστών ως φυσικό και πολιτισμικό στοιχείο του τόπου τους. Διερευνούν τον ρόλο της λίμνης στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή του τόπου τους, παρατηρούν και περιγράφουν τη σημερινή της εικόνα και διατυπώνουν προτάσεις βελτίωσης, αναλαμβάνοντας ενεργό ρόλο ως πολίτες. Η δράση συνδυάζει τη διατήρηση του φυσικού τοπίου με την καλλιέργεια του αισθήματος ατομικής και συλλογικής ευθύνης για τη βελτίωση του περιβάλλοντος χώρου. Η δράση αυτή μπορεί να προσαρμοστεί και να αξιοποιηθεί από σχολεία άλλων περιοχών, εστιάζοντας στο δικό τους φυσικό περιβάλλον, όπως σε κάποια λίμνη τοπικής γεωγραφικής σημασίας. Μέσα από την ίδια δομή (παρατήρηση, έρευνα, δημιουργία/παρέμβαση, διάχυση), οι μαθητές/τριες μπορούν να εμβαθύνουν στη σχέση του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος γύρω από τη λίμνη και την έννοια της ενεργού πολιτειότητας, συμβάλλοντας τόσο στην ανάδειξή του όσο και τη βελτίωση της λειτουργικής του αξιοποίησης στο πλαίσιο του δικού τους φυσικού, κοινωνικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος.
Διασύνδεση με το:
Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (ΔΕΠΠΣ) και το Αναλυτικό Προγράμματα Σπουδών (ΑΠΣ) για το γνωστικό αντικείμενο της Γεωγραφίας Ε΄ Δημοτικού (ΦΕΚ 304/Β΄/13-03-2003), ( ΦΕΚ 5815/Β/10-12-2021).
Νέο Πρόγραμμα Σπουδών στο γνωστικό αντικείμενο της Γεωγραφίας Δημοτικού (ΦΕΚ 2259/τ. Β΄/06-04-2023) – Διασύνδεση με το Πρόγραμμα Σπουδών «Δράσεις Ενεργού Πολίτη» του Νηπιαγωγείου, του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου (ΦΕΚ 6048/Β΄/1-11-2024).
Οι μαθητές/τριες, αναμένεται να:
συλλέξουν και καταγράψουν τον φυσικό πλούτο της λίμνης και ειδικότερα της λίμνης Κρεμαστών που βρίσκεται στον τόπο τους,
αναγνωρίσουν τις αιτίες της δημιουργίας της (τεχνητή λίμνη),
διερευνήσουν τον ρόλο της λίμνης Κρεμαστών στη γεωμορφολογία και οικολογία του τόπου τους,
παρατηρήσουν, περιγράψουν και αξιολογήσουν τη σημερινή εικόνα της λίμνης,
εκφράσουν απόψεις και διατυπώσουν προτάσεις βελτίωσης για αειφόρο διαχείριση,
καλλιεργήσουν το αίσθημα της προσωπικής και συλλογικής ευθύνης,
συνεργαστούν δημιουργικά με τους/τις συμμαθητές/τριές τους,
αναπτύξουν δεξιότητες έρευνας, παρατήρησης, προσωπικής έκφρασης και παρουσίασης στο φυσικό περιβάλλον,
εμπλακούν ενεργά σε διαδικασίες συμμετοχής και παρέμβασης με σκοπό τη βελτίωση της τοπικής λίμνης για την τοπική κοινωνία.
Ο/Η εκπαιδευτικός θέτει ερωτήσεις, όπως:
Τι γνωρίζετε για τη λίμνη Κρεμαστών;
Τι σημαίνει τεχνητή λίμνη;
Πώς δημιουργήθηκε;
Γιατί πιστεύετε ότι αξιοποιήθηκε και τι μπορεί να σημαίνει αυτό για τον τόπο μας και το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο;
Πώς νιώθετε όταν βρίσκεστε σε αυτόν τον χώρο;
Τι εικόνα έχετε για τη λίμνη;
Αν ήσασταν επισκέπτης/τρια, πώς θα θέλατε να ήταν ο χώρος αυτός;
Έχετε ακούσει αν έχει γίνει κάτι σημαντικό στον περιβάλλοντα χώρο εκτός από το φράγμα;
Πώς φαντάζεστε να ήταν στο παρελθόν;
Ποιος ο ρόλος της παλαιότερα και σήμερα;
Ποιες αλλαγές έφερε η δημιουργία της στον τόπο μας;
Αν ερχόταν ένας επισκέπτης στη λίμνη, τι θα του λέγατε;
Τι σας αρέσει ή δεν σας αρέσει σε αυτό το φυσικό τοπίο;
Ποια προβλήματα ή ελλείψεις εντοπίζετε σήμερα στον χώρο αυτό;
Μπορούμε να τον βελτιώσουμε;
Πώς θα θέλατε να είναι η λίμνη στο μέλλον;
Ακολουθεί παρουσίαση και σύγκριση παλαιότερων και σύγχρονων φωτογραφιών, βίντεο της λίμνης, πριν και μετά την κατασκευή του φράγματος.
Οι μαθητές/τριες χωρισμένοι/ες σε μικρές ομάδες, καλούνται να τις παρατηρήσουν προσεκτικά και να εντοπίσουν σημεία αλλαγής, διατήρησης ή εγκατάλειψης. Καταγράφουν τα στοιχεία που εντόπισαν σε ένα φύλλο εργασίας και τα συζητούν στην ολομέλεια, προσπαθώντας να εξηγήσουν γιατί μπορεί να έχουν αλλάξει ή παραμένουν κάποια ίδια.
Μέσα από την παρατήρηση, διατυπώνουν τα πρώτα ερωτήματα που θα τους/τις καθοδηγήσουν στην περαιτέρω έρευνα: για το παρελθόν της λίμνης, τον ρόλο της στο φυσικό περιβάλλον, στη ζωή των κατοίκων, στις δραστηριότητες των ανθρώπων, καθώς και στη σημερινή εικόνα του φυσικού τοπίου.
Η αρχική διερεύνηση κλείνει με τη συλλογική δημιουργία ενός πίνακα ερωτήσεων και θεμάτων προς περαιτέρω διερεύνηση.
Οι μαθητές/τριες γράφουν σε χαρτάκια τι θα ήθελαν να μάθουν και τα ομαδοποιούν σε θεματικές ενότητες: ιστορικά στοιχεία της λίμνης φυσικό περιβάλλον και οικοσύστημα κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις παρεμβάσεις (πολιτιστική έκφραση και τουριστική ανάπτυξη).
Ο πίνακας αυτός λειτουργεί ως σημείο αναφοράς για την οργάνωση των ομάδων και την κατεύθυνση των δραστηριοτήτων που ακολουθούν.
Με αφετηρία τον πίνακα ερωτημάτων που δημιουργήθηκε, οργανώνεται η ομαδική εργασία των μαθητών/τριών.
Η τάξη χωρίζεται σε ομάδες εργασίας με κατανομή ρόλων (Ιστορικοί, Περιβαλλοντολόγων, Παρατηρητών, Δημοσιογράφων, Δημιουργών) και κάθε ομάδα αναλαμβάνει μια θεματική ενότητα προς διερεύνηση, σε σύνδεση με τις πρώτες ερωτήσεις που έχουν ήδη αναδειχθεί.
Ομάδα Ιστορικών: Εξερευνά την ιστορία της λίμνης, αναζητά πληροφορίες για τη δημιουργία της και την κατασκευή του φράγματος. Εστιάζει επίσης και διερευνά τον δημιουργό του έργου, το έτος κατασκευής και το ιστορικό της κατασκευής του. Παράλληλα, συγκεντρώνει παλιό και νέο φωτογραφικό υλικό, μαρτυρίες ή προφορικές αφηγήσεις (π.χ. βυθισμένα χωριά) με σκοπό να καταγράψει τη διαχρονική λειτουργία της λίμνης στην περιβαλλοντική, οικονομική, κοινωνική/πολιτιστική ζωή του τόπου.
Ομάδα Περιβαλλοντολόγων: Παρατηρεί το οικοσύστημα, τη χλωρίδα και πανίδα της λίμνης, καταγράφουν αλλαγές ή μη της ποιότητας του τοπίου με στόχο να διατυπώσουν προτάσεις για βιώσιμη διαχείριση σε εκπρόσωπο του Δήμου, ή σε περιβαλλοντικούς φορείς.
Ομάδα Παρατηρητών: Προετοιμάζει το φύλλο παρατήρησης που θα χρησιμοποιήσει στην επιτόπια επίσκεψη: καταγράφει πεδία όπως: τις υποδομές (παγκάκια, πρόσβαση, σήμανση, καθαριότητα), προβλήματα που παρατηρούν (σκουπίδια, εγκατάλειψη) και στοιχεία φυσικής ομορφιάς που μπορούν να αναδειχτούν.
Ομάδα Δημοσιογράφων: Διαμορφώνει τις ερωτήσεις που θα υλοποιήσει μέσω συνεντεύξεων από κατοίκους της περιοχής, επισκέπτες/τριες, επαγγελματίες (ψαράδες), εκπροσώπους του Δήμου, ή από το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (ΚΠΕ), με στόχο να καταγράψει απόψεις για τη σημασία της λίμνης, τη χρήση της, αλλά και τυχόν προβλήματα του οικοσυστήματος ή προτάσεις βελτίωσης.
Ομάδα Δημιουργών: Διερευνά διαδικτυακά και συγκρίνει αντίστοιχες λίμνες άλλων περιοχών στο ιστορικό και κοινωνικό τους πλαίσιο καταγράφοντας ομοιότητες και διαφορές ως προς τα κριτήρια που έθεσαν και διερευνούν οι παρατηρητές/τριες.
Καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της φάσης οι μαθητές/τριες εργάζονται συνεργατικά στις ομάδες και στην ολομέλεια, ανταλλάσσουν ιδέες και δοκιμάζουν διαφορετικούς τρόπους προσέγγισης του υλικού τους και καταγραφής των υλικών που θα χρειαστούν για την επίσκεψη στο πεδίο.
Συγκεκριμένα, οι μαθητές/τριες επισκέπτονται οργανωμένα την λίμνη και εργάζονται με βάση τους ρόλους των ομάδων που έχουν συγκροτήσει.
Η ομάδα Ιστορικών αναζητά επιτόπιες ενδείξεις που συνδέονται με τη λίμνη Κρεμαστών και την τοπική ιστορία, παρατηρώντας το φράγμα, την επιγραφή με τις πληροφορίες για το έργο κατασκευής και τυχόν άλλα πληροφοριακά στοιχεία που θα συλλέξουν. Επισκέπτεται το ΚΠΕ Καρπενησίου, αναζητώντας πληροφορίες, ιστορικές καταγραφές, δράσεις, φωτογραφικό υλικό και βίντεο από την μορφή και τη ζωή της λίμνης τα παλαιότερα χρόνια.
Η ομάδα Περιβαλλοντολόγων καταγράφει σε φύλλο εργασίας τα είδη των δέντρων, των φυτών, των πουλιών και των εντόμων. Καταγράφει με σύντομες φράσεις τις διαπιστώσεις της, φωτογραφίζει τη σημερινή κατάσταση και ηχογραφεί ήχους πουλιών, εντόμων και του νερού. Συλλέγει φύλλα, πετρούλες, ξύλα, χώμα για τη δημιουργία μακέτας ή εικαστικών έργων από την ομάδα των Δημιουργών.
Η ομάδα Παρατηρητών συμπληρώνει το φύλλο παρατήρησης, παρακολουθώντας την κίνηση στο χώρο, τις υποδομές, (παγκάκια, πρόσβαση, σήμανση, καθαριότητα), προβλήματα που παρατηρούν (σκουπίδια, εγκατάλειψη) και βιντεοσκοπεί ή φωτογραφίζει περιοχές εγκατάλειψης ή φυσικής αναγέννησης.
Η ομάδα Δημοσιογράφων διεξάγει μέσω του ερωτηματολογίου που διαμόρφωσε σύντομες συνεντεύξεις σε κατοίκους της περιοχής, επισκέπτες, επαγγελματίες (ψαράδες), εκπροσώπους του Δήμου, ή του ΚΠΕ, για τη διεξαγωγή των αποτελεσμάτων με στόχο τη διατύπωση προτάσεων προς τον Δήμο ή τους περιβαλλοντικούς φορείς.
Η ομάδα Δημιουργών καταγράφει εικόνες, χρώματα, συνθήματα ή άλλα στοιχεία του φυσικού τοπίου που έχουν συγκεντρώσει οι υπόλοιπες ομάδες και μπορούν να αξιοποιηθούν σε εικαστικές ή ψηφιακές δημιουργίες (Padlet, Canva). Εμπνέεται από το φράγμα, την κατασκευή του, αλλά και το ευρύτερο φυσικό κάλλος, ώστε να σχεδιάσει παρεμβάσεις, αφίσες, τουριστικό οδηγό, δημιουργία χάρτη για πεζοπορίες, ή άλλες δημιουργικές προτάσεις. Η ομάδα συγκεντρώνει επίσης ιδέες για τη σύνθεση ενός έργου, όπως: ψηφιακό βιβλίο, ή οικολογικό οδηγό, ή παρουσιάσεις και μίνι ντοκυμαντέρ, ή κατασκευή μακέτας, ή έκθεση, ή ηχογραφημένα αποσπάσματα, ή σύνθημα/banner, ή προτείνει τη δημιουργία μικρού υπαίθριου εκθετηρίου ή σημείου παρατήρησης για σχολικές επισκέψεις και οικοτουρισμό, που θα εκφράζει το νόημα της δράσης και θα μπορεί να παρουσιαστεί στην τάξη ή στην κοινότητα.
Στην τάξη, οι ομάδες οργανώνονται και επεξεργάζονται το υλικό που έχουν συγκεντρώσει, με στόχο την καταγραφή προτάσεων, τις οποίες θα εντάξουν στο υπόμνημα προς τον Δήμο ή άλλο περιβαλλοντικό φορέα.
Στο σημείο αυτό, οι μαθητές/τριες παρουσιάζουν τις προτάσεις παρέμβασης στον ίδιο τον Δήμο ή σε εκπρόσωπό του Δήμου. Παράλληλα, καταθέτουν και πρόταση τοποθέτησης ενός εκπαιδευτικού μονοπατιού με QR code και ενημερωτικό υλικό για τη λίμνη, τη χλωρίδα, την πανίδα και την ιστορία της για την ανάδειξη της λίμνης και του φυσικού πλούτου.
Προτείνουν επίσης, τη γραφή του ενημερωτικού υλικού στην ελληνική γλώσσα και σε άλλες για την επισκεψιμότητα από τουρίστες. Κατόπιν επικοινωνίας των μαθητών/τριών με τη δημοτική αρχή και την έκδοση σχετικής έγκρισης, οι ομάδες επιμελούνται το ψηφιακό υλικό για την ανάδειξη της λίμνης με QR code και τοποθετούν QR code στα συμφωνημένα σημεία που έχουν υποδείξει.
Η φάση της διάχυσης εστιάζει στην παρουσίαση των αποτελεσμάτων της μαθητικής έρευνας και παρέμβασης στην ευρύτερη σχολική και τοπική κοινότητα.
Κάθε ομάδα οργανώνει και παρουσιάζει το έργο της.
Η ομάδα των Ιστορικών αναλαμβάνει να αφηγηθεί συνοπτικά, την ιστορία της λίμνης, την κατασκευή του φράγματος.
Η ομάδα των Περιβαλλοντολόγων παρουσιάζει τις διαπιστώσεις της σε πίνακες με τα είδη των δέντρων, των φυτών, των πουλιών, των εντόμων, εμπλουτισμένους με φωτογραφικό ή ηχογραφικό υλικό για τη σημερινή κατάσταση της λίμνης.
Η ομάδα των Παρατηρητών παρουσιάζει τις διαπιστώσεις της για τη σημερινή εικόνα της λίμνης.
Η ομάδα των Δημοσιογράφων διαβάζει αποσπάσματα από τις συνεντεύξεις που έχει συλλέξει και ομαδοποιεί αυτά τα δεδομένα.
Η ομάδα των Δημιουργών αναλαμβάνει την εικαστική ή ψηφιακή αποτύπωση της συνολικής εμπειρίας, όπως: δημιουργία αφίσας, παρουσίασης, τουριστικό/οικολογικό οδηγό, δημιουργία χάρτη για πεζοπορίες, ψηφιακό βιβλίο, μίνι ντοκυμαντέρ, κατασκευή μακέτας, έκθεση, ηχογραφημένα αποσπάσματα, συνθήματα/banner και προτείνει τη δημιουργία μικρού υπαίθριου εκθετηρίου ή σημείου παρατήρησης για σχολικές επισκέψεις και οικοτουρισμό.
Οι παρουσιάσεις μπορεί να γίνουν, είτε σε αίθουσα του σχολείου, είτε επί τόπου στην λίμνη Κρεμαστών, εφόσον είναι εφικτό, από τους/τις ίδιους/ες τους/τις μαθητές/τριες, προσδίδοντας στο εγχείρημα δημόσιο και συμβολικό χαρακτήρα.
Στο πλαίσιο αυτό, μπορεί να προσκληθούν ο ίδιος ο Δήμαρχος (αν είναι δυνατόν), εκπρόσωποι περιβαλλοντικών φορέων, μέλη της τοπικής κοινότητας, εκπαιδευτικοί και γονείς, ώστε να ακούσουν τη φωνή των μαθητών/τριών και να επικοινωνήσουν μαζί τους τις προτάσεις βελτίωσης του φυσικού τοπίου.
Οι προτάσεις αυτές είναι εκείνες που διαμόρφωσαν για την ανάδειξη και αναβάθμιση της λίμνης και παράλληλα επιδεικνύουν σε όλη την κοινότητα τα σημεία τοποθέτησης QR code.
Στη συνέχεια, οι μαθητές/τριες παραδίδουν σε έντυπη ή ψηφιακή μορφή ένα συνοπτικό τρίπτυχο υπόμνημα με τις προτάσεις τους και τα ευρήματα για τη φροντίδα και αξιοποίηση της λίμνης, ενισχύοντας τη σχέση τους με τις δημοκρατικές διαδικασίες και την έννοια της ενεργούς πολιτειότητας.
Η φάση αυτή λειτουργεί όχι μόνο ως κλείσιμο, αλλά και ως άνοιγμα προς την κοινότητα, την τοπική κοινωνία στο σύνολό της, δίνοντας στους/στις μαθητές/τριες την εμπειρία να γίνονται συνδιαμορφωτές/τριες, φορείς λόγου, δημιουργίας και ευθύνης για τον τόπο τους.
Η τελική φάση του προγράμματος αφιερώνεται στον αναστοχασμό των μαθητών/τριών γύρω από τη μαθησιακή και βιωματική πορεία που ακολούθησαν. Σε κλίμα ασφάλειας και αμοιβαιότητας, καλούνται να σκεφτούν τι έμαθαν, πώς συνεργάστηκαν, τι τους προκάλεσε εντύπωση και πώς βλέπουν οι ίδιοι πλέον τη λίμνη.
Ο/Η εκπαιδευτικός αξιοποιεί ερωτήσεις όπως:
Τι καινούργιο μάθατε για την λίμνη Κρεμαστών και τον τόπο σας;
Τι σάς δυσκόλεψε ή τι σάς ενθουσίασε που θα θυμάστε;
Τι σάς άρεσε περισσότερο;
Πώς συνεργαστήκατε στην ομάδα σας;
Πιστεύετε ότι η δράση βοήθησε να μάθει και η κοινότητα για τη λίμνη;
Πώς μπορεί να συνεχιστεί αυτή η προσπάθεια και στο μέλλον.
Ακολουθεί ατομική δραστηριότητα, όπου κάθε μαθητής/τρια αποτυπώνει σε μία καρτέλα τη φράση: “Ως ενεργός πολίτης, υπόσχομαι να …” και τη συμπληρώνει με απλά λόγια.
Οι καρτέλες αυτές μπορούν να γίνουν ένα κολάζ με φωτογραφίες και λεζάντες από τις εμπειρίες τους και να αναρτηθεί στον διάδρομο του σχολείου ή στο ιστολόγιο.
Μπορούν επίσης, οι ομάδες να δημιουργήσουν ένα θεατρικό σκετς με τίτλο: “Η λίμνη μιλά …και εμείς ακούμε”, βασισμένο σε κάποια αφήγηση κατοίκου, ή να γράψουν ένα μικρό κείμενο για την τοπική εφημερίδα, να το εμπλουτίσουν με φωτοκολλάζ ή άλλες εικαστικές δημιουργίες από τα υλικά που έχουν συλλέξει (ξερά φύλλα, βότσαλα, ξυλαράκια, κ.ά.) που να αποτυπώνει τη σχέση τους με τον φυσικό χώρο.
Η φάση ολοκληρώνεται με τη δημιουργία ενός συλλογικού “τοίχου αναστοχασμού” στην τάξη ή στον διάδρομο του σχολείου, όπου αναρτώνται σκέψεις, φράσεις των μαθητών/τριών που αναδείχτηκαν, σε σύννεφα, καρδιές, φυλλαράκια, κ.ά. Ο “τοίχος” αυτός αποτυπώνει όσα έμαθαν, ένιωσαν και όσα τους προβλημάτισαν κατά τη διάρκεια του προγράμματος και παραμένει διαθέσιμος για να εμπλουτίζεται με νέες ιδέες και προτάσεις στο μέλλον.