Οι μαθητές/τριες ερευνούν την ιστορία της κεντρικής πλατείας της πόλης του Καρπενησίου, όπου βρίσκεται το άγαλμα του Μάρκου Μπότσαρη. Διερευνούν τον ρόλο της πλατείας στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή της πόλης, παρατηρούν και περιγράφουν τη σημερινή της εικόνα και διατυπώνουν προτάσεις βελτίωσης, αναλαμβάνοντας ενεργό ρόλο ως πολίτες. Η δράση συνδυάζει τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης με την καλλιέργεια του αισθήματος ατομικής και συλλογικής ευθύνης για τη βελτίωση του δημόσιου χώρου. Το πρόγραμμα αυτό μπορεί να προσαρμοστεί και να αξιοποιηθεί από σχολεία άλλων περιοχών, εστιάζοντας στη δική τους κεντρική πλατεία, σε κάποιο τοπικό μνημείο ή άγαλμα ιστορικής ή πολιτιστικής σημασία. Μέσα από την ίδια δομή (παρατήρηση, έρευνα, δημιουργία/παρέμβαση, διάχυση), οι μαθητές/τριες μπορούν να εμβαθύνουν στη σχέση του δημόσιου χώρου με την ιστορική μνήμη, την τοπική ταυτότητα και την έννοια της ενεργού πολιτειότητας, συμβάλλοντας τόσο στην ανάδειξή του όσο και τη βελτίωση της λειτουργικής του αξιοποίησης στο πλαίσιο του δικού τους κοινωνικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος.
Σύνδεση με το:
Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Ιστορίας στις Γ΄, Δ΄, Ε΄ και Στ΄ τάξεις του Δημοτικού Σχολείου (ΦΕΚ, Τεύχος Β’, 1963/2021)Πρόγραμμα Σπουδών «Δράσεις Ενεργού Πολίτη» του Νηπιαγωγείου, του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου (ΦΕΚ 6048/Β΄/1-11-2024).
Πρόγραμμα Σπουδών για το μάθημα της Ιστορίας στις Γ΄, Δ΄, Ε΄ και ΣΤ΄ τάξεις Δημοτικού Σχολείου (Β΄ 507) 10545/Δ1/2023 Υ.Α.
Οι μαθητές/τριες, αναμένεται να:
συλλέξουν και καταγράψουν ιστορικά στοιχεία της πλατείας και του Μάρκου Μπότσαρη, του οποίου η προτομή δεσπόζει στην πλατεία,
διερευνήσουν τον ρόλο της κεντρικής πλατείας στην ιστορική και κοινωνική εξέλιξη της πόλης τους,
παρατηρήσουν, περιγράψουν και αξιολογήσουν τη σημερινή εικόνα της πλατείας,
εκφράσουν απόψεις και διατυπώσουν προτάσεις βελτίωσης του δημόσιου χώρου,
καλλιεργήσουν το αίσθημα της προσωπικής και συλλογικής ευθύνης,
συνεργαστούν δημιουργικά με τους συμμαθητές/τις συμμαθήτριές τους,
αναπτύξουν δεξιότητες έρευνας, παρατήρησης, προσωπικής έκφρασης και παρουσίασης στο δημόσιο χώρο,
εμπλακούν ενεργά σε διαδικασίες συμμετοχής και παρέμβασης με σκοπό τη βελτίωση της τοπικής κοινωνίας.
Ο/Η εκπαιδευτικός ξεκινά μια ανοικτή συζήτηση στην ολομέλεια, γύρω από την πλατεία με σκοπό να ενεργοποιηθούν οι προσωπικές εμπειρίες των μαθητών/τριών και να κατανοήσουν τη σημασία του συγκεκριμένου δημόσιου χώρου και της ιστορικής μνήμης.
Ο/Η εκπαιδευτικός θέτει ερωτήσεις, όπως:
Τι σάς αρέσει και τι δεν σάς αρέσει σε αυτή την πλατεία;
Έχετε παρατηρήσει το άγαλμα στην κεντρική πλατεία;
Γνωρίζετε ποιον απεικονίζει;
Τι ξέρετε για τον Μάρκο Μπότσαρη;
Ποιος νομίζετε ότι αποφάσισε να τοποθετηθεί εκεί; Γιατί;
Γιατί πιστεύετε ότι κάποιοι χώροι έχουν αγάλματα ιστορικών προσώπων;
Τι μπορεί να σημαίνει αυτό για την πόλη;
Πώς νιώθετε όταν βρίσκεστε σε αυτή την πλατεία;
Τι εικόνα έχετε γι’ αυτήν;
Αν ήσασταν επισκέπτης, θα καταλαβαίνατε ποιον αναπαριστά το άγαλμα και γιατί έχει τοποθετηθεί εκεί;
Έχετε ακούσει αν έχει γίνει κάτι σημαντικό σε αυτή την πλατεία;
Πώς φαντάζεστε να ήταν στο παρελθόν;
Τι ρόλο μπορεί να έπαιξε στην ιστορία και στη ζωή της πόλης;
Αν ερχόταν ένας επισκέπτης στην πόλη μας, τι θα του λέγατε για την πλατεία;
Ποια προβλήματα ή ελλείψεις εντοπίζετε σήμερα στον χώρο αυτό;
Μπορούμε να τον βελτιώσουμε;
Ακολουθεί παρουσίαση και σύγκριση παλαιότερων και σύγχρονων φωτογραφιών της πλατείας.
Οι μαθητές/τριες χωρισμένοι σε μικρές ομάδες, καλούνται να τις παρατηρήσουν προσεκτικά και να εντοπίσουν σημεία αλλαγής, διατήρησης ή εγκατάλειψης.
Καταγράφουν τα στοιχεία που εντόπισαν σε ένα φύλλο εργασίας και τα συζητούν στην ολομέλεια, προσπαθώντας να εξηγήσουν γιατί μπορεί να έχουν αλλάξει ή παραμένουν κάποια ίδια.
Μέσα από την παρατήρηση διατυπώνουν τα πρώτα ερωτήματα που θα τους/τις καθοδηγήσουν στην περαιτέρω έρευνα: για το παρελθόν της πλατείας, τον ρόλο της πλατείας στη ζωή της πόλης και τις δραστηριότητες των ανθρώπων, καθώς και τη σημερινή εικόνα του χώρου.
Η αρχική διερεύνηση κλείνει με τη συλλογική δημιουργία ενός πίνακα ερωτήσεων και θεμάτων προς περαιτέρω διερεύνηση.
Οι μαθητές/τριες γράφουν σε χαρτάκια τι θα ήθελαν να μάθουν και τα ομαδοποιούν σε θεματικές ενότητες: ιστορικά πρόσωπα χρήσεις της πλατείας συμβολισμοί παρεμβάσεις.
Ο πίνακας αυτός λειτουργεί ως σημείο αναφοράς για την οργάνωση των ομάδων και την κατεύθυνση των δραστηριοτήτων που ακολουθούν.
Με αφετηρία τον πίνακα ερωτημάτων που δημιουργήθηκε, οργανώνεται η ομαδική εργασία των μαθητών/τριών.
Η τάξη χωρίζεται σε ομάδες εργασίας με κατανομή ρόλων (Ιστορικοί-Λαογράφοι, Παρατηρητές, Δημοσιογράφοι, Δημιουργοί) και κάθε ομάδα αναλαμβάνει μια θεματική ενότητα προς διερεύνηση, σε σύνδεση με τις πρώτες ερωτήσεις που έχουν ήδη αναδειχθεί.
Ομάδα Ιστορικών-Λαογράφων: Αναζητά πληροφορίες για το άγαλμα του Μάρκου Μπότσαρη και τη συμβολή του στην ιστορία της πόλης, καθώς και για την ιστορία της ομώνυμης πλατείας. Εστιάζει επίσης στο άγαλμα, διερευνώντας τον δημιουργό του, το έτος κατασκευής και το ιστορικό της τοποθέτησής του στο συγκεκριμένο σημείο. Παράλληλα, συγκεντρώνει φωτογραφικό υλικό, μαρτυρίες ή προφορικές αφηγήσεις με σκοπό να καταγράψει τη διαχρονική λειτουργία της πλατείας στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή της πόλης.
Ομάδα Παρατηρητών: Προετοιμάζει το φύλλο παρατήρησης που θα χρησιμοποιήσει στην επιτόπια επίσκεψη. Καταγράφει πεδία όπως: τις υποδομές, την καθαριότητα, την αισθητική εικόνα, την παρουσία ή απουσία πρασίνου, παιχνίδια, την πρόσβαση και τη φροντίδα του χώρου.
Ομάδα Δημοσιογράφων: Διαμορφώνει τις ερωτήσεις που θα υλοποιήσει μέσω συνεντεύξεων από κατοίκους της περιοχής, περαστικούς, επαγγελματίες ή εκπροσώπους του Δήμου, με στόχο να καταγράψει απόψεις για τη σημασία της πλατείας, τη χρήση της, αλλά και τυχόν προβλήματα ή προτάσεις βελτίωσης.
Ομάδα Δημιουργών: Διερευνά διαδικτυακά και συγκρίνει αντίστοιχες πλατείες άλλων πόλεων στο ιστορικό και κοινωνικό τους πλαίσιο καταγράφοντας ομοιότητες και διαφορές ως προς τα κριτήρια που έθεσαν και διερευνούν οι παρατηρητές.
Καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της φάσης οι μαθητές/τριες εργάζονται συνεργατικά στις ομάδες και στην ολομέλεια, ανταλλάσσουν ιδέες και δοκιμάζουν διαφορετικούς τρόπους προσέγγισης του υλικού τους και καταγραφής των υλικών που θα χρειαστούν για την επίσκεψη στο πεδίο.
Συγκεκριμένα, οι μαθητές/τριες επισκέπτονται οργανωμένα την πλατεία και εργάζονται με βάση τους ρόλους των ομάδων που έχουν συγκροτήσει.
Η ομάδα Ιστορικών-Λαογράφων: Αναζητά επιτόπιες ενδείξεις που συνδέονται με τον Μάρκο Μπότσαρη και την τοπική ιστορία, παρατηρώντας το άγαλμα, την αφιερωματική επιγραφή και τυχόν πληροφοριακά στοιχεία στον χώρο. Επισκέπτεται τη δημοτική βιβλιοθήκη αναζητώντας πληροφορίες, ιστορικές καταγραφές, φωτογραφικό υλικό από την μορφή και τη ζωή της πλατείας τα παλαιότερα χρόνια.
Η ομάδα Παρατηρητών: Συμπληρώνει το φύλλο παρατήρησης, παρακολουθώντας την κίνηση στο χώρο, τις υποδομές, την καθαριότητα, την αισθητική εικόνα, την πρόσβαση, τα σημεία ενδιαφέροντος και τις παρεμβάσεις. Καταγράφει με σύντομες φράσεις τις διαπιστώσεις της και φωτογραφίζει τη σημερινή κατάσταση.
Η ομάδα Δημοσιογράφων: Διεξάγει σύντομες συνεντεύξεις με ηλικιωμένους, περαστικούς, θαμώνες των καφενείων της πλατείας, κατοίκους, επαγγελματίες ή εκπροσώπους του Δήμου, βασισμένες σε προσχεδιασμένο ερωτηματολόγιο.
Η ομάδα Δημιουργών: Καταγράφει εικόνες, χρώματα, συνθήματα ή άλλα στοιχεία του χώρου που μπορούν να αξιοποιηθούν σε εικαστικές ή ψηφιακές δημιουργίες. Εμπνέεται από το άγαλμα, τη μορφή του ήρωα και το ευρύτερο περιβάλλον της πλατείας, ώστε να σχεδιάσει παρεμβάσεις, αφίσες ή άλλες δημιουργικές προτάσεις. Η ομάδα συγκεντρώνει επίσης ιδέες για τη σύνθεση ενός έργου ή παρουσίασης που θα εκφράζει το νόημα της δράσης και θα μπορεί να παρουσιαστεί στην τάξη ή στην κοινότητα.
Στην τάξη, οι ομάδες οργανώνονται και επεξεργάζονται το υλικό που έχουν συγκεντρώσει με στόχο την καταγραφή προτάσεων, τις οποίες θα εντάξουν στο υπόμνημα προς τον Δήμο.
Στο σημείο αυτό, οι μαθητές/τριες καταγράφουν τις προτάσεις, τις οποίες εντάσσουν στο υπόμνημα προς τον Δήμο. Ακολούθως, παρουσιάζουν τις προτάσεις παρέμβασης σε αρμόδιο εκπρόσωπο του Δήμου στον χώρο της πλατείας. Παράλληλα, καταθέτουν και πρόταση τοποθέτησης QR code σε συγκεκριμένα σημεία της πλατείας για την ανάδειξη της ιστορίας και σημασίας της στην ελληνική γλώσσα και κατά το δυνατόν και σε άλλες γλώσσες. Κατόπιν επικοινωνίας των μαθητών/τριών με τη δημοτική αρχή και την έκδοση σχετικής έγκρισης, οι ομάδες επιμελούνται το ψηφιακό υλικό της ιστορικής ανάδειξης της πλατείας σε QR code και στη συνέχεια τοποθετούν QR code στα συμφωνημένα σημεία που έχουν υποδείξει.
Η φάση της διάχυσης εστιάζει στην παρουσίαση των αποτελεσμάτων της μαθητικής έρευνας και παρέμβασης στην ευρύτερη σχολική και τοπική κοινότητα.
Κάθε ομάδα οργανώνει και παρουσιάζει το έργο της:
Η ομάδα των Ιστορικών-Λαογράφων αναλαμβάνει να αφηγηθεί συνοπτικά, την ιστορία της πλατείας,
Η ομάδα των Παρατηρητών παρουσιάζει τις διαπιστώσεις της για τη σημερινή εικόνα της πλατείας.
Η ομάδα των Δημοσιογράφων διαβάζει αποσπάσματα από τις συνεντεύξεις που έχουν συλλέξει και ομαδοποιούν αυτά τα δεδομένα,
Η ομάδα των Δημιουργών αναλαμβάνει την εικαστική αποτύπωση της συνολικής εμπειρίας, όπως: δημιουργία αφίσας, ζωγραφική απεικόνιση, έκθεση φωτογραφίας, βίντεο, φωτοκολλάζ).
Οι παρουσιάσεις μπορεί να γίνουν, είτε σε αίθουσα του σχολείου, είτε επί τόπου στην πλατεία, εφόσον είναι εφικτό, από τους/τις ίδιους/ες τους μαθητές/τριες, προσδίδοντας στο εγχείρημα δημόσιο και συμβολικό χαρακτήρα.
Στο πλαίσιο αυτό, μπορεί να προσκληθούν ο ίδιος ο/η Δήμαρχος (αν είναι δυνατόν) ή εκπρόσωποί του, μέλη της τοπικής κοινότητας, εκπαιδευτικοί και γονείς, ώστε να ακούσουν τη φωνή των μα-θητών/τριών και να επικοινωνήσουν μαζί τους τις προτάσεις βελτίωσης του χώρου.
Οι προτάσεις αυτές είναι εκείνες που διαμόρφωσαν για την ανάδειξη και αναβάθμιση της δημόσιας πλατείας και παράλληλα επιδεικνύουν σε όλη την κοινότητα τα σημεία τοποθέτησης QR code.
Στη συνέχεια, οι μαθητές/τριες παραδίδουν σε έντυπη ή ψηφιακή μορφή ένα συνοπτικό τρίπτυχο υπόμνημα με τις προτάσεις τους και τα ευρήματα για τη φροντίδα και αξιοποίηση της πλατείας, ενισχύοντας τη σχέση τους με τις δημοκρατικές διαδικασίες και την έννοια της ενεργούς πολιτειότητας.
Η φάση αυτή λειτουργεί όχι μόνο ως κλείσιμο, αλλά και ως άνοιγμα προς την κοινότητα, την τοπική κοινωνία στο σύνολό της, δίνοντας στους/στις μαθητές/τριες την εμπειρία του να γίνονται συνδιαμορφωτές/τριες, φορείς λόγου, δημιουργίας και ευθύνης για τον τόπο τους.
Η τελική φάση του προγράμματος αφιερώνεται στον αναστοχασμό των μαθητών/τριών γύρω από τη μαθησιακή και βιωματική πορεία που ακολούθησαν. Σε κλίμα ασφάλειας και αμοιβαιότητας, καλούνται να σκεφτούν τι έμαθαν, πώς συνεργάστηκαν, τι τους προκάλεσε εντύπωση και πώς βλέπουν οι ίδιοι/ες πλέον την πλατεία.
Ο/Η εκπαιδευτικός αξιοποιεί ερωτήσεις όπως:
Τι καινούργιο μάθατε για την πλατεία και το άγαλμα του Μάρκου Μπότσαρη;
Τι σάς δυσκόλεψε ή τι σάς ενθουσίασε που θα θυμάστε;
Πώς συνεργαστήκατε στην ομάδα σας;
Ακολουθεί ατομική δραστηριότητα, όπου κάθε μαθητής/τρια αποτυπώνει με ένα σύντομο γραπτό κείμενο ή καλλιτεχνικό έργο τη σκέψη του ή το συναίσθημα που κρατά από το πρόγραμμα, με τίτλο: “Η πλατεία μας και το άγαλμα”.
Μπορεί επίσης, να γράψει μια φράση, ένα μικρό κείμενο για την τοπική εφημερίδα, να σχεδιάσει ή να κατασκευάσει ένα σύμβολο που να αποτυπώνει τη σχέση του με τον χώρο. Η φάση ολοκληρώνεται με τον συλλογικό αναστοχασμό στον “κύκλο της συζήτησης” – “Η φωνή της ομάδας”, όπου οι μαθητές κάθονται σε κύκλο στην τάξη και κάθε παιδί μοιράζεται μία εμπειρία ή συναίσθημα από το πρόγραμμα, τα οποία αποτυπώνονται στο ημερολόγιο της δράσης.
Σε αυτό οι μαθητές/τριες γράφουν σκέψεις και λέξεις-κλειδιά ή ζωγραφίζουν, όσα βίωσαν κατά τη διάρκεια του προγράμματος, δημιουργώντας ένα προσωπικό ή ομαδικό αναμνηστικό ντοκουμέντο, το οποίο παραμένει στο σχολείο για να εμπλουτίζεται με νέες ιδέες και προτάσεις στο μέλλον.
