Οι μαθητές/τριες ερευνούν την ιστορία του κεντρικού λιμανιού του νησιού που κατοικούν και μεταξύ άλλων διερευνούν τον ρόλο του λιμανιού της στην οικονομική, κοινωνική, πολιτιστική, τουριστική ζωή του νησιού τους. Παρατηρούν, καταγράφουν και περιγράφουν τη σημερινή εικόνα του λιμανιού και διατυπώνουν προτάσεις βελτίωσης, αναλαμβάνοντας ρόλο ενεργών πολιτών. Η δράση συνδυάζει την διατήρηση της ιστορικής μνήμης με την καλλιέργεια του αισθήματος της ατομικής και της συλλογικής ευθύνης για την βελτίωση του δημόσιου χώρου. Το πρόγραμμα αυτό μπορεί να προσαρμοστεί και να αξιοποιηθεί από σχολεία όλων των νησιών του συμπλέγματος των Κυκλάδων, αυτός ήταν και ένας βασικός λόγος επιλογής του προγράμματος, εστιάζοντας στο βασικό και μεγαλύτερο λιμάνι του δικού τους νησιού ή σε ένα τοπικό μνημείο ή σε κάποιο αρχαιολογικό χώρο με ιστορική ή πολιτιστική σημασία. Μέσα από την ίδια δομή (παρατήρηση, έρευνα, δημιουργία/παρέμβαση, διάχυση), οι μαθητές/τριες μπορούν να εμβαθύνουν στη σχέση του δημόσιου χώρου με την ιστορική μνήμη, την τοπική ταυτότητα και την ενεργό πολιτειότητα, συμβάλλοντας στην ανάδειξή του και τη βελτίωση της λειτουργικής του αξιοποίησης στο πλαίσιο του δικού τους κοινωνικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος.
Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Ιστορίας στις Γ’, Δ’, Ε’ και Στ’ τάξεις του Δημοτικού Σχολείου (ΦΕΚ, Τεύχος Β’, 1963/2021)
Πρόγραμμα Σπουδών «Δράσεις Ενεργού Πολίτη» του Νηπιαγωγείου, του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου (ΦΕΚ 6048/Β΄/1-11-2024).
Οι μαθητές/τριες αναμένεται να :
συλλέγουν και καταγράφουν ιστορικά στοιχεία του λιμανιού,
συγκροτούν ομάδες και διεξάγουν έρευνα για την ιστορία, την κατασκευή του λιμανιού και την εξέλιξη διαχρονικά,
συγκεντρώνουν πληροφορίες και ταξινομούν το υλικό από πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές,
διερευνούν, αναλύουν και παρουσιάζουν τον διαχρονικό ρόλο του λιμανιού στην οικονομική, κοινωνική, τουριστική και πολιτιστική ζωή του νησιού,
συνδέουν το παρελθόν με τη σημερινή ταυτότητα του νησιού που έχει ως άξονα αναφοράς το λιμάνι,
αποτυπώνουν την προσωπική τους ματιά στον δημόσιο χώρο,
συντάσσουν κείμενα και καταθέτουν ολοκληρωμένες προτάσεις παρέμβασης για την αναβάθμιση του λιμανιού προς τους αρμόδιους φορείς.
Οι μαθητές/τριες, χωρισμένοι σε μικρές ομάδες, καλούνται μέσα από φωτογραφίες και κείμενα να παρατηρήσουν προσεκτικά χώρους του λιμανιού και να εντοπίσουν σημεία αλλαγής, διατήρησης ή εγκατάλειψης. Μέσα από την παρατήρηση, διατυπώνουν τα πρώτα ερωτήματα που θα τους καθοδηγήσουν στην περαιτέρω έρευνα: για το παρελθόν και την ιστορία του λιμανιού, το ρόλο του λιμανιού στην οικονομία του νησιού, στην τουριστική ανάπτυξη του νησιού, στη ζωή των κατοίκων του νησιού και τις δραστηριότητες τους, καθώς και τη σημερινή εικόνα του λιμανιού.
Η τάξη χωρίζεται σε ομάδες ρόλων (Αρχαιολόγοι-Ιστορικοί, Παρατηρητές, Δημοσιογράφοι, Δημιουργοί) και κάθε ομάδα αναλαμβάνει μια θεματική ενότητα προς διερεύνηση, σε σύνδεση με τις πρώτες ερωτήσεις που έχουν ήδη αναδειχθεί και κατόπιν προετοιμασίας επισκέπτονται οργανωμένα το λιμάνι και εργάζονται με βάση τους ρόλους των ομάδων που έχουν συγκροτήσει:
Η ομάδα Παρατηρητών συμπληρώνει το φύλλο παρατήρησης, παρακολουθώντας την κίνηση στον χώρο, την καθαριότητα, την πρόσβαση, τα σημεία ενδιαφέροντος και τις παρεμβάσεις. Καταγράφει με σύντομες φράσεις τις διαπιστώσεις της και φωτογραφίζει χαρακτηριστικά σημεία.
Η ομάδα Αρχαιολόγων- Ιστορικών αναζητά επιτόπιες ενδείξεις που συνδέονται με το λιμάνι και την τοπική ιστορία και τυχόν πληροφοριακά στοιχεία στον χώρο. Επισκέπτεται τη δημοτική βιβλιοθήκη, τα τοπικά αρχεία του κράτους αναζητώντας πληροφορίες, ιστορικές καταγραφές, φωτογραφικό υλικό από την μορφή και τη ζωή του λιμανιού τα παλιότερα χρόνια.
Η ομάδα Δημοσιογράφων διεξάγει σύντομες συνεντεύξεις με μεγάλους σε ηλικία κατοίκους, θαμώνες των καφενείων και των εστιατορίων του λιμανιού, περαστικούς, πολίτες ή επαγγελματίες της περιοχής, εκπροσώπους της δημοτικής αρχής, βασισμένες σε προσχεδιασμένο ερωτηματολόγιο.
Η ομάδα Δημιουργών καταγράφει εικόνες, χρώματα, αντικείμενα σε σύγκριση με αντίστοιχα στοιχεία άλλων λιμανιών που μελέτησαν και που μπορεί να αξιοποιηθούν καλλιτεχνικά για τη σύνθεση τελικού, δημιουργικού προϊόντος, ψηφιακής μορφής αξιοποιώντας υλικό όλων των ομάδων. Έρευνα, συλλογή και επιλογή υλικού • Βιβλιογραφικές πηγές, πηγές μέσω διαδικτύου.• Συνεντεύξεις από συγγραφείς, μελετητές και εξειδικευμένους επιστήμονες (αρχαιολόγους, ιστορικούς, λιμενάρχη, λαογράφους, εικαστικούς) • Αναζήτηση και συλλογή πρωτογενούς υλικού από τα τοπικά Γενικά Αρχεία του Κράτους.• Συλλογή και επιλογή εικονιστικού και φωτογραφικού υλικού σχετικό με το θέμα. • Αξιοποίηση ψηφιακών μέσων όπως διαδραστικοί χάρτες, ντοκιμαντέρ και αφιερώματα που σχετίζονται με τη θεματική ενότητα.• Συνεντεύξεις ή ερωτήσεις σε τοπικούς ιστορικούς ή εκπροσώπους της τοπικής αυτοδιοίκησης. Δημιουργία υλικού Οι μαθητές/τριες προτείνεται να δημιουργήσουν μεταξύ άλλων: • Παρουσίαση αρχείου διαφανειών τύπου Power -point • Παραγωγή γραπτού λόγου (κείμενο που να είναι σχετικό με τις θεματικές του προγράμματος) • Δημιουργία αφίσας σχετική με τη θεματική • Παιχνίδι ρόλων με δραματοποίηση ενός θεατρικού δρώμενου σχετικό με το θέμα της εργασίας • Ζωγραφική έκθεση με έργα των παιδιών που έχουν θέμα μια θεματική ενότητα του προγράμματος • Δημιουργία βίντεο που σχετίζεται με τη θεματική που έχει επιλεχθεί. Διάχυση των εργασιών μέσω παρουσίασης • Παρουσίαση εργασιών στις άλλες τάξεις ή σε σχολική εκδήλωση για το λιμάνι. • Παρουσίαση των εργασιών στις υπόλοιπες τάξεις του σχολείου μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος.• Δημιουργία έκθεσης φωτογραφικής με τίτλο: «Το λιμάνι αφηγείται την ιστορία του» σε ειδικό χώρο του σχολείου.• Ψηφιακή προβολή έργων σε σχολικό ιστολόγιο ή πλατφόρμα (εφόσον είναι διαθέσιμο).
Οι ομάδες οργανώνουν και επεξεργάζονται το υλικό τους στην τάξη και στην ολομέλεια εξετάζουν σχέδια παρέμβασης με κυρίαρχο το ερώτημα: Αν σας ζητούσαν να αλλάξετε το λιμάνι, τι θα προτείνατε; Για τον λόγο αυτό δημιουργούν αρχικά έναν πίνακα δύο στηλών, όπου αποτυπώνονται αφενός τα θετικά χαρακτηριστικά του λιμανιού (αισθητική, λειτουργικότητα, προσβασιμότητα, σημεία ενδιαφέροντος) και αφετέρου τα προβλήματα ή οι δυνατότητες βελτίωσης. Ακολουθεί συζήτηση για βιώσιμες λύσεις αναβάθμισης του χώρου (σκίαση, φύτευση, καθιστικά, παιδική ασφάλεια, χώροι αναμονής, χώροι υγιεινής, προσβασιμότητα για ΑμεΑ), με στόχο την καταγραφή προτάσεων που θα ενταχθούν στο υπόμνημα προς τον Δήμο ή την Περιφέρεια ταυτόχρονα με πρόταση τοποθέτησης QR code σε συγκεκριμένα σημεία του λιμανιού για την ανάδειξη της ιστορίας και σημασίας του και χρηστικών πληροφοριών στα ελληνικά και σε άλλες γλώσσες.
Επικοινωνία με φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης όπως Περιφέρεια, Δήμος, με τοπικούς φορείς και Συλλόγους όπως Πολιτιστικοί Σύλλογοι, Λαογραφικοί, (Δήμος, πολιτιστικοί σύλλογοι) για πιθανή στήριξη ή υλικό.
Οργάνωση και κατανομή των φάσεων του έργου (προετοιμασία, έρευνα, παραγωγή, παρουσίαση, αναστοχασμός).
Οι μαθητές/τριες παρουσιάζουν στις τοπικές αρχές της εισηγήσεις τους για την αισθητική και λειτουργική βελτίωσης του λιμανιού και συνεργασία μαζί τους τοποθετούν σε προεπιλεγμένα σημεία QR codes με πληροφορίες για την ιστορία και τη σημασία του για το νησί Αναδεικνύεται έτσι η σημασία της ιστορικής έρευνας, καθώς επίσης της σημασίας της βιωματικής και ενεργού μάθησης.
Διοργάνωση Εκδήλωσης ή Παρουσίασης στην Τοπική Κοινότητα της δράσης σε κάποιον από τους χώρους του λιμανιού. Κάθε ομάδα οργανώνει και παρουσιάζει το έργο της:
Οι Αρχαιολόγοι- Ιστορικοί αναλαμβάνουν να αφηγηθούν, συνοπτικά, την ιστορία του λιμανιού.
Οι Παρατηρητές παρουσιάζουν τις διαπιστώσεις τους για τη σημερινή εικόνα του χώρου.
Οι Δημοσιογράφοι διαβάζουν αποσπάσματα από τις συνεντεύξεις που συνέλεξαν και ομαδοποιημένα δεδομένα από τις συνεντεύξεις.
Οι Δημιουργοί αναλαμβάνουν την καλλιτεχνική αποτύπωση της συνολικής εμπειρίας (π.χ. με αφίσα, ζωγραφική απεικόνιση, έκθεση φωτογραφίας, φωτοκολλάζ ή βίντεο).
Παράλληλα δημιουργία Έκθεσης Ζωγραφικής και Αφισών με αφίσες ή έργα ζωγραφικής που αναφέρονται σε διάφορες θεματικές του προγράμματος. Η έκθεση θα μπορούσε να φιλοξενείται στο χώρο της εκδήλωσης και να εκτεθεί στον προαύλιο χώρο του σχολείου ή στην αίθουσα εκδηλώσεων του σχολείου προκειμένου να ενημερωθούν για το πρόγραμμα όλοι οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές/τριες του σχολείου.
Η τελική φάση του προγράμματος αφιερώνεται στον αναστοχασμό των μαθητών/τριών γύρω από τη μαθησιακή και βιωματική πορεία που ακολούθησαν. Σε κλίμα ασφάλειας και αμοιβαιότητας, καλούνται να σκεφτούν τι έμαθαν, πώς συνεργάστηκαν, τι τους προκάλεσε εντύπωση και πώς βλέπουν οι ίδιοι πλέον το λιμάνι. Ο/Η εκπαιδευτικός αξιοποιεί ερωτήσεις όπως:
Τι καινούριο μάθατε για το λιμάνι;
Τι σας ενθουσίασε ή σας δυσκόλεψε;
Πώς συνεργαστήκατε στην ομάδα σας;»