Σκοπός της δράσης είναι η διερεύνηση, κατανόηση και ανάδειξη της γεωγραφικής, περιβαλλοντικής και πολιτισμικής σημασίας των υδάτινων σωμάτων του Κιλκίς, με βάση τοπικά παραδείγματα (Γαλλικός ποταμός, Αξιός ποταμός, Πικρολίμνη, λίμνη Δοϊράνη, πηγές Αγ. Νικολάου). Οι μαθητές/τριες, σε συνεργασία με την τοπική κοινωνία, θα ερευνήσουν τη σχέση του νερού με τον άνθρωπο και θα αναπτύξουν δράσεις ευαισθητοποίησης και κοινοποίησης, προτείνοντας βιώσιμες λύσεις διαχείρισης και προστασίας των φυσικών πόρων της περιοχής τους.
Το θέμα «Η γεωγραφία του νερού στην Π.Ε. Κιλκίς – Ποτάμια και λίμνες» εντάσσεται στο μάθημα Γεωλογία – Γεωγραφία της Β΄ Γυμνασίου (Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών Γεωλογίας- Γεωγραφίας -ΦΕΚ 304/Β΄/13-03-2003), το οποίο εξετάζει το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον της Ευρώπης και της Ελλάδας.
Σύνδεση με:
1. Πρόγραμμα Σπουδών (Π.Σ.): Χαρτογράφηση των ποταμών και λιμνών της περιοχής.-Μελέτη της χρήσης των υδάτινων πόρων στην τοπική γεωργία και βιομηχανία.-Ανάλυση περιβαλλοντικών προβλημάτων που σχετίζονται με τα υδάτινα οικοσυστήματα της περιοχής.
2. Πρόγραμμα Σπουδών «Δράσεις Ενεργού Πολίτη» του Νηπιαγωγείου, του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου (ΦΕΚ 6048/Β΄/1-11-2024).
Οι μαθητές/τριες αναμένεται να:
συλλέγουν και καταγράφουν γεωγραφικά, οικολογικά και πολιτισμικά δεδομένα για ποτάμια, λίμνες και πηγές της περιοχής,
ερευνούν και αναλύουν τη διαχρονική σημασία του νερού στην τοπική κοινωνία και οικονομία,
συνδέουν το παρελθόν με τις σημερινές προκλήσεις και δυνατότητες των υδάτινων οικοσυστημάτων,
αναπτύσσουν παρατηρητικότητα, κριτική σκέψη και δημιουργικές δεξιότητες,
εξασκούνται στη συνεργασία, στη δημόσια παρουσίαση και στη διατύπωση τεκμηριωμένων προτάσεων,
καλλιεργούν περιβαλλοντική ευθύνη και ενσυναίσθηση για την προστασία και αειφορία των φυσικών πόρων του τόπου τους.
Η δράση ξεκινά με μια ανοιχτή συζήτηση στην τάξη γύρω από τα υδάτινα στοιχεία της Π.Ε. Κιλκίς.
Ο/Η εκπαιδευτικός θέτει ερωτήσεις όπως:
Ποια ποτάμια, λίμνες και πηγές του τόπου μας γνωρίζετε;
Ποια έχετε επισκεφτεί ή γνωρίζετε από διηγήσεις;
Τι ξέρετε για τη σημασία αυτών των υδάτινων σωμάτων στο παρελθόν και σήμερα;
Πώς χρησιμοποιείται το νερό τους;
Ποια προβλήματα μπορεί να αντιμετωπίζουν αυτά τα οικοσυστήματα;
Πώς θα θέλατε να είναι αυτά τα υδάτινα μέρη στο μέλλον;
Ακολουθεί προβολή και σύγκριση παλαιότερων και σύγχρονων φωτογραφιών (π.χ. παλιές φωτογραφίες της Πικρολίμνης ή του Γαλλικού ποταμού και τωρινές εικόνες).
Οι μαθητές/τριες, σε μικρές ομάδες, παρατηρούν τις εικόνες και καταγράφουν:
σημεία αλλαγής ή υποβάθμισης,
σημεία που έχουν διατηρηθεί,
σημεία που προκαλούν ενδιαφέρον ή προβληματισμό.
Καταγράφουν τις παρατηρήσεις τους σε φύλλο εργασίας και τα συζητούν στην ολομέλεια, διατυπώνοντας πρώτα ερωτήματα για περαιτέρω διερεύνηση:
Πώς διαμορφώθηκαν τα υδάτινα οικοσυστήματα;
Πώς χρησιμοποιούνταν παλιότερα και πώς σήμερα;
Τι προβλήματα ή πιέσεις υπάρχουν (ρύπανση, υπεράντληση, τουρισμός κ.ά.);
Ποιες καλές πρακτικές βιώσιμης διαχείρισης θα μπορούσαν να εφαρμοστούν;
Η φάση κλείνει με τη δημιουργία κοινού πίνακα ερωτήσεων και θεματικών εννοιών προς διερεύνηση:
Γεωγραφικά – οικολογικά χαρακτηριστικά.
Ιστορικές και πολιτισμικές χρήσεις.
Ανθρώπινες παρεμβάσεις.
Προβλήματα και πιέσεις.
Προτάσεις προστασίας και ανάδειξης.
Με αφετηρία τον πίνακα ερωτημάτων, η τάξη οργανώνεται σε ομάδες ρόλων.
Α. Ομάδα Γεωγράφων – Οικολόγων:
Πραγματοποιούν προγραμματισμένες επισκέψεις (Γαλλικός ποταμός, Αξιός ποταμός, Πικρολίμνη, Λίμνη Δοϊράνη, πηγές Αγ. Νικολάου / Γουμένισσας).
Χαρτογραφούν τα ποτάμια, λίμνες και πηγές.
Μελετούν τις οικολογικές παραμέτρους (βιοποικιλότητα, υδρογεωλογία).
Παρακολουθούν μεταβολές της ροής, της στάθμης ή της ποιότητας των υδάτων.
Β. Ομάδα Ιστορικών – Λαογράφων:
Συλλέγουν προφορικές μαρτυρίες για τη χρήση του νερού στο παρελθόν.
Ερευνούν μύθους, θρύλους, τοπωνύμια που σχετίζονται με τα υδάτινα στοιχεία.
Αναζητούν παλιές φωτογραφίες και έγγραφα.
Γ. Ομάδα Δημοσιογράφων:
Προετοιμάζουν ερωτήσεις για συνεντεύξεις με κατοίκους, αγρότες, επαγγελματίες, αρμόδιους φορείς.
Αναζητούν απόψεις για τα σημερινά προβλήματα και τη μελλοντική προστασία των υδάτινων σωμάτων.
Δ. Ομάδα Παρατηρητών – Φωτογράφων:
Καταγράφουν επιτόπια την κατάσταση: καθαριότητα, πρόσβαση, υποδομές, πιέσεις.
Φωτογραφίζουν χαρακτηριστικά σημεία και παρατηρούν ανθρώπινες δραστηριότητες.
Ε. Ομάδα Δημιουργών:
Προχωρούν σε καλλιτεχνική αποτύπωση: αφίσες, βίντεο, δημιουργική γραφή (Το ποτάμι που μιλά).
Συγκρίνουν τις υδάτινες εικόνες του Κιλκίς με αυτές άλλων περιοχών.
Κάθε ομάδα οργανώνει και παρουσιάζει το έργο της:
Οι Ιστορικοί – Λαογράφοι αφηγούνται την ιστορική και πολιτισμική διάσταση της σχέσης του ανθρώπου με το νερό στην Π.Ε. Κιλκίς.
Οι Παρατηρητές παρουσιάζουν τις διαπιστώσεις τους για την τρέχουσα περιβαλλοντική κατάσταση των ποταμών, λιμνών και πηγών της περιοχής.
Οι Δημοσιογράφοι διαβάζουν αποσπάσματα από τις συνεντεύξεις που συνέλεξαν, παρουσιάζοντας ομαδοποιημένα δεδομένα και απόψεις των κατοίκων.
Οι Γεωγράφοι – Οικολόγοι παρουσιάζουν τους χάρτες και τις παρατηρήσεις τους σχετικά με τη γεωγραφική κατανομή και τα οικολογικά χαρακτηριστικά των υδάτινων σωμάτων.
Οι Δημιουργοί αναλαμβάνουν την καλλιτεχνική αποτύπωση της συνολικής εμπειρίας (π.χ. με αφίσες, ζωγραφική, φωτοκολλάζ, δημιουργική γραφή, βίντεο).
Οι μαθητές/τριες παραδίδουν επίσης, σε έντυπη ή ψηφιακή μορφή, ένα συνοπτικό τρίπτυχο υπόμνημα με τα βασικά ευρήματά τους και τις προτάσεις τους για τη φροντίδα, ανάδειξη και βιώσιμη διαχείριση των υδάτινων οικοσυστημάτων της Π.Ε. Κιλκίς.
Η φάση αυτή εστιάζει στην παρουσίαση των αποτελεσμάτων της μαθητικής έρευνας και παρέμβασης στην ευρύτερη σχολική και τοπική κοινότητα.
Οι παρουσιάσεις πραγματοποιούνται:
Στο σχολείο (εκδήλωση ή έκθεση).
Στο ΚΕ.Π.Ε.Α. Κιλκίς.
Στο Δημαρχείο Κιλκίς.
Σε τοπικούς δημόσιους χώρους (π.χ. πολιτιστικά κέντρα, βιβλιοθήκες).
Η φάση αυτή λειτουργεί όχι μόνο ως κλείσιμο της δράσης αλλά και ως άνοιγμα προς την κοινότητα, ενδυναμώνοντας τους/τις μαθητές/τριες στη θέση τους ως ενεργούς πολίτες με φωνή, γνώση και ευθύνη για τον τόπο τους.
Η τελική φάση του προγράμματος αφιερώνεται στον αναστοχασμό των μαθητών/τριών γύρω από τη μαθησιακή και βιωματική πορεία που ακολούθησαν. Σε κλίμα ασφάλειας και αμοιβαιότητας, καλούνται να σκεφτούν τι έμαθαν, πώς συνεργάστηκαν, τι τους προκάλεσε εντύπωση και πώς βλέπουν πλέον τα υδάτινα οικοσυστήματα του τόπου τους.
Ο/Η εκπαιδευτικός αξιοποιεί ερωτήσεις όπως:
Τι καινούριο μάθατε για τα ποτάμια, τις λίμνες και τις πηγές της περιοχής μας;
Τι σας ενθουσίασε ή σας προβλημάτισε κατά τη διάρκεια του προγράμματος;
Πώς συνεργαστήκατε στην ομάδα σας;
Ποιες εικόνες, αφηγήσεις ή συνεντεύξεις σας έκαναν εντύπωση;
Πώς πιστεύετε ότι μπορείτε να συμβάλλετε προσωπικά στη φροντίδα και προστασία των υδάτινων πόρων του τόπου μας;
Ακολουθεί ατομική δραστηριότητα, όπου κάθε παιδί αποτυπώνει σε ένα σύντομο γραπτό λόγο, καλλιτεχνικό έργο ή σύμβολο τη σκέψη ή το συναίσθημα που κρατά από το πρόγραμμα, με τίτλο: «Το νερό του τόπου μου…».
Μπορεί να γράψει μια φράση, ένα μικρό κείμενο, να σχεδιάσει ή να δημιουργήσει ένα εικαστικό σύμβολο που να αποτυπώνει τη σχέση του με το φυσικό αυτό στοιχείο.
Επιπλέον, οι μαθητές/τριες συμπληρώνουν σύντομα ερωτηματολόγια αναστοχασμού σχετικά με τη διαδικασία, τις γνώσεις που απέκτησαν, τη συνεργασία τους και τον βαθμό περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησής τους.
Στη συνέχεια, δημιουργούν σε μικρές ομάδες ένα βίντεο-ανασκόπησης με στιγμιότυπα από τις επισκέψεις, τις συνεντεύξεις, τις δράσεις και τις δημιουργίες που παρήχθησαν κατά την υλοποίηση του προγράμματος.
Η φάση ολοκληρώνεται με την οργάνωση ενός παιχνιδιού ρόλων, κατά το οποίο οι μαθητές/τριες υποδύονται κατοίκους, αγρότες, επισκέπτες, αρμόδιους φορείς, εκφράζοντας τις απόψεις τους για τη σημερινή κατάσταση και το μέλλον των υδάτινων σωμάτων της περιοχής.
Όλες οι παραπάνω δραστηριότητες αποτυπώνονται σε έναν «Τοίχο Αναστοχασμού», που αναρτάται στην τάξη ή σε κοινόχρηστο χώρο του σχολείου. Ο τοίχος αυτός συγκεντρώνει φράσεις, δημιουργίες, εικόνες και λέξεις-κλειδιά που αποτυπώνουν την εμπειρία και την αναστοχαστική ματιά των μαθητών/τριών.
