Το πρόγραμμα «Μικροί Ερευνητές! Ας ανακαλύψουμε τα γεωγραφικά σημεία της Χαλκιδικής με σπουδαίο ιστορικό παρελθόν» είναι ένα διαθεματικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα που απευθύνεται σε μαθητές Γʼ – ΣΤʼ Δημοτικού και στοχεύει στον εντοπισμό και εξερεύνηση των σημαντικότερων γεωγραφικών σημείων της Χαλκιδικής με σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους: αρχαία Όλυνθος, Τορώνη, Άκανθος, Στάγειρα, Ιερό του Άμμωνα Δία και Ναός του Ποσειδώνα στο Ποσείδι, καθώς και τον Υγροβιότοπο του Αγίου Μάμα. Μέσα από βιωματικές δραστηριότητες, εικαστικές δημιουργίες, εικονικές ανασκαφές και παιχνίδια ρόλων, οι μαθητές/τριες γνωρίζουν τους σημαντικούς αυτούς τόπους και την ιστορία τους. Το πρόγραμμα αναπτύσσεται σε 10 διδακτικές ώρες και συνδέεται με πολλαπλά γνωστικά αντικείμενα και στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης.
Διασύνδεση με το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (ΔΕΠΠΣ) και το Αναλυτικό Προγράμματα Σπουδών (ΑΠΣ) για το γνωστικό αντικείμενο της Γεωγραφίας Ε΄ Δημοτικού (ΦΕΚ 304/Β΄/13-03-2003), ( ΦΕΚ 5815/Β/10-12-2021)
Διασύνδεση με το Νέο Πρόγραμμα Σπουδών στο γνωστικό αντικείμενο της Γεωγραφίας Ε΄ Δημοτικού (ΦΕΚ 2259/τ. Β΄/06-04-2023)
Διασύνδεση με το Πρόγραμμα Σπουδών «Δράσεις Ενεργού Πολίτη» του Νηπιαγωγείου, του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου (ΦΕΚ 6048/Β΄/1-11-2024)
Οι μαθητές/τριες στο τέλος του προγράμματος θα είναι σε θέση να:
εντοπίζουν τα γεωγραφικά σημεία με τα βασικά αρχαιολογικά μνημεία της Χαλκιδικής (π.χ. Αρχαία Όλυνθος, Στάγειρα) και να συνειδητοποιούν τη γεωγραφική τους θέση,
κατανοούν την έννοια του «αρχαιολογικού ευρήματος» και της «πολιτιστικής κληρονομιάς»,
συνειδητοποιούν την έννοια της ιστορικής συνέχειας και της αλλαγής
συνδέσουν το πώς τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά ενός τόπου καθορίζουν πολλές φορές την εξέλιξή του
γνωρίζουν βασικά στοιχεία της καθημερινής ζωής στην αρχαιότητα (σπίτια, επαγγέλματα, εκπαίδευση),
επεξεργάζονται πληροφορίες για τον ρόλο του γεωγράφου από την αρχαιότητα έως σήμερα και τη διαδικασία της χαρτογράφησης,
συλλέγουν, ταξινομούν και παρουσιάζουν πληροφορίες με δημιουργικό τρόπο (π.χ. μακέτες, καρτέλες),
εκφράζονται προφορικά και γραπτά μέσα από παρουσιάσεις, αφήγηση, περιγραφές,
δημιουργούν εικαστικές κατασκευές που σχετίζονται με τους τόπους που εξερεύνησαν,
δημιουργούν ψηφιακό χάρτη (π.χ. Google My Maps) με συντεταγμένες των αρχαιολογικών χώρων του νομού, εμπλουτισμένο με σύντομα κείμενα, βίντεο και φωτογραφίες.
Γνωριμία με τα γεωγραφικά σημεία της Χαλκιδικής, που παρουσιάζουν σπουδαίο Αρχαιολογικό ενδιαφέρον:
1. Εισαγωγή στην έννοια του Χάρτη και της Χαρτογράφησης.
2. Χάρτης της Χαλκιδικής – Τοποθέτηση αρχαιολογικών τόπων
3. Τι είναι η Γεωγραφία; – Ποιος είναι ο γεωγράφος;
Οι μαθητές/τριες σχεδιάζουν το πρόγραμμα με τη βοήθεια του/της εκπαιδευτικού και προχωρούν σε:
κατανομή ομάδων και ρόλων (ερευνητές, γραμματείς, φωτογράφοι),
καταγραφή προορισμών,
επαφές με φορείς (π.χ. Δήμος, τοπικά μουσεία),
προετοιμασία υλικού (φωτογραφικές μηχανές, τετράδια, tablets).
Η Αρχαία Όλυνθος, χθες και σήμερα: Εντοπισμός στον χάρτη, γεωγραφικά στοιχεία της περιοχής. Η πολεοδομία και τα σπίτια στην Όλυνθο – Κατασκευή μακέτας αρχαίου και σύγχρονου σπιτιού. Εικονική ξενάγηση ή δραματοποίηση της ζωής εκεί: Οι μαθητές/τριες γίνονται ταξιδιώτες στον χρόνο και αξιοποιώντας τη τεχνητή νοημοσύνη, μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας Magic School Ai και των ψηφιακών εργαλείων Bing Image Creator ai, Hailuo Ai, Vidnoz ai παίρνουν συνέντευξη από συνομηλίκους κατοίκους της Αρχαίας Ολύνθου και μαθαίνουν για τη ζωή τους και τον τόπο τους και δημιουργούν μια ψηφιακή αφήγηση.
Η Αρχαία Τορώνη – Πόλη με στρατηγική θέση: Εντοπισμός στον χάρτη – Γεωγραφικά στοιχεία της περιοχής – Μάθημα ιστορίας και γεωγραφίας – Τορώνη και οχυρώσεις – Δημιουργία αφίσας με τα «μυστικά» της Τορώνης
Η Ακάνθος – Πλούτος και νόμισμα: Εντοπισμός στον χάρτη, γεωγραφικά στοιχεία της περιοχής – Γνωριμία με την πόλη, χθες και σήμερα – Δημιουργική δραστηριότητα: φτιάχνω δικό μου «αρχαίο νόμισμα» Κόψε-κόλλησε αρχαία νομίσματα – Παιχνίδι εμπορίου: η αγορά της Ακάνθου (δραματοποίηση-παιχνίδι ρόλων δημιουργία ψηφιακής αφήγησης)
Τα Στάγειρα και ο Αριστοτέλης: Εντοπισμός στον χάρτη – Γεωγραφικά στοιχεία της περιοχής – Εργασία: Σκέφτομαι και γράφω όπως ο φιλόσοφος – Ανάδειξη του δασικού οικοσυστήματος – Θεατρικό ή αφήγηση: «Μια μέρα με τον μικρό Αριστοτέλη» (δημιουργία βίντεο-παρουσίαση)
Το Ιερό του Άμμωνα Δία – Θρησκεία και Μυστήριο: Εντοπισμός στον χάρτη – Γεωγραφικά στοιχεία της περιοχής – Ποιος ήταν ο Δίας; Η κατοικία των Θεών, ο Όλυμπος (που είναι ορατό από πολλές περιοχές της Χαλκιδικής) – Δημιουργική γραφή: Ένας θεός στη Χαλκιδική–(Άμμων Δίας) – Δημιουργία ναΐσκου ή θεϊκής προσωποποίησης (εικαστική δημιουργία με απλά υλικά και πηλό)
Ο Ναός του Ποσειδώνα στο Ποσείδι: Εντοπισμός στον χάρτη, γεωγραφικά στοιχεία της περιοχής -Ποιος ήταν ο Ποσειδώνας; Η θάλασσα και ο ναός -Δημιουργική γραφή: Ένας θεός στη Χαλκιδική ( Ποσειδώνας) – Εικαστικό εργαστήριο: ζωγραφίζω ή φτιάχνω τον ναό με φυσικά υλικά – Οι μαθητές/τριες με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας Magic School Ai και των ψηφιακών εργαλείων Bing Image Creator ai, Hailuo Ai, Vidnoz ai κ.α. «ξεκινούν ένα ταξίδι ανακάλυψης και δημιουργούν ψηφιακές αφηγήσεις με επίκεντρο το Ναό του Ποσειδώνα, αναδεικνύουν τον μοναδικό και χαρακτηριστικό οριζόντιο διαμελισμό της Χαλκιδικής (χερσονήσους, κόλπους, νησιά, ακρωτήρια). Οι μαθητές/τριες κάνουν στάση στον Υγροβιότοπο του Αγίου Μάμα και στέλνουν στους/στις επισκέπτες/τριές του και κυρίως στους κυνηγούς το μήνυμα του προστάτη του Υγροβιότοπου, του Ποσειδώνα.
Το επάγγελμα του Γεωγράφου – Χαρτογράφηση στην πράξη: Παιχνίδι ρόλων – Χαρτογράφηση στην τάξη-Καταγραφή ευρημάτων – μικροί γεωγράφοι – Έρευνα πεδίου και Εργαστήρι χαρτογράφησης: Οι μαθητές/τριες στο πλαίσιο μιας εκπαιδευτικής δράσης στο πεδίο στον Χολομώντα (πανεπιστημιακό δάσος) σε συνεργασία με το ΚΠΕ Αρναίας (Αναζητώντας τα μονοπάτια του Χολομώντα) σχεδιάζουν ελεύθερα το ανάγλυφο της Χαλδικικής αξιοποιώντας την θέση παρατήρησης από υψόμετρο. Συνδυάζουν τα γεωγραφικά στοιχεία της περιοχής με τον τρόπο που μπορεί να επηρέασαν την εξέλιξή της και την ιστορία του τόπου.
Οι μαθητές/τριες με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας Magic School Ai και των ψηφιακών εργαλείων Bing Image Creator ai, Hailuo Ai, Vidnoz ai κ.α. ξεκινούν ένα ταξίδι ανακάλυψης των γεωγραφικών σημείων της Χαλκιδικής , που παρουσιάζουν σπουδαίο Αρχαιολογικό ενδιαφέρον δημιουργώντας πρωτότυπες ψηφιακές αφηγήσεις και αναδεικνύουν παράλληλα τον μοναδικό και χαρακτηριστικό οριζόντιο διαμελισμό της Χαλκιδικής (χερσονήσους, κόλπους, νησιά, ακρωτήρια).
Συνεργασία-Σύνθεση των εργασιών όλων των ομάδων: Οι μαθητές/τριες γίνονται ταξιδιωτικοί πράκτορες και αξιοποιώντας κατάλληλα ψηφιακά εργαλεία (π.χ. το Padlet ή το Google My Maps) δημιουργούν έναν πρωτότυπο διαδραστικό ψηφιακό ταξιδιωτικό οδηγό για τον τόπο τους τη Χαλκιδική σε Ελληνική και Αγγλική Γλώσσα, όπου συμπεριλαμβάνουν τις ψηφιακές αφηγήσεις, κείμενα, εικόνες, αφίσες, εικαστικές δημιουργίες, χάρτες κ.τ.λ. που δημιούργησαν οι ομάδες εργασίας. Κατατίθεται πρόταση στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και στους Δήμους για τοποθέτηση σύγχρονων εργαλείων πολιτιστικής πληροφόρησης, όπως πινακίδες με QR code που οδηγούν στον πρωτότυπο διαδραστικό ψηφιακό ταξιδιωτικό οδηγό που θα δημιουργήσουν οι μαθητές/τριες.
Παιχνίδι Κουίζ: Ποιος αρχαιολογικός χώρος/ αρχαία πόλη/ μνημείο είμαι; Αναγνώρισε τον γεωγραφικό χώρο όπου ανήκει με περιγραφές (χθες και σήμερα) και επιλογή ονόματος).
Διαδραστικός ψηφιακός χάρτης της Χαλκιδικής (δραστηριότητα τοποθέτησης μνημείων με εικονίδια και σύμβολα σε έναν κοινό online ψηφιακό χάρτη, π.χ. στην ψηφιακή εφαρμογή Padlet). Εργαστήριο ψηφιακής αφίσας: Δημιουργία αφίσας για τον καθένα αρχαιολογικό χώρο ή μνημείο με το ψηφιακό εργαλείο camva και ανάρτηση στην ιστοσελίδα του σχολείου.
Δημιουργία Έκθεσης – Δημιουργία εκθεμάτων (χάρτες, καρτέλες, μακέτες)
Στήσιμο της έκθεσης και προετοιμασία ξενάγησης
Παρουσίαση του έργου στις άλλες τάξεις και στους γονείς.
Ανάρτηση ψηφιακών αφισών στην ιστοσελίδα του Σχολείου
Οι μαθητές/τριες προτείνουν στη Διεύθυνση του Σχολείου σε συνεργασία με το Δημοτικό Σχολείου του Αγίου Μάμα, την τοπική κοινότητα του Αγίου Μάμα, το Δήμο Προποντίδας και Εθελοντικές οργανώσεις να συνεργαστούν και να οργανώσουν από κοινού μια δράση καθαρισμού ενός αρχαιολογικού χώρου ή υγροβιότοπου και να ασχοληθούν σε μια κοινή ημερίδα με ζητήματα που αφορούν την προστασία και βιωσιμότητα των ιστορικών και φυσικών υδάτινων οικοσυστημάτων (υγροβιοτόπων, θαλάσσιων πάρκων) από τις ανθρώπινες παρεμβάσεις (παράνομη δόμηση, τουρισμό, κυνήγι, αλιεία κτλ.).
Προτεινόμενες καλές πρακτικές για την φάση του αναστοχασμού:
1. Συμπλήρωση φύλλων αυτοαξιολόγησης από τους μαθητές (2–3 ερωτήσεις ανοιχτού τύπου, 2–3 κλειστού τύπου).
2. «Τοίχος Εμπειριών» στην τάξη (αφισοκόλληση μικρών σημειωμάτων με σχόλια, συναισθήματα, προτάσεις).
3. Ομαδική συζήτηση- Τελική αποτίμηση: τι μάθαμε, τι κρατάμε, πώς νιώσαμε, τι παραπάνω θα θέλαμε να μάθουμεΔημιουργοί: Πράμας Χρήστος, Νοΐτσης Ιωάννης, Γώγου Αλκμήνη
