Οι μαθητές/τριες, σε συνεργασία με τον/την εκπαιδευτικό, αναλαμβάνουν ενεργό ρόλο στον σχεδιασμό του εκπαιδευτικού προγράμματος, υιοθετώντας μια συνεργατική και βιωματική προσέγγιση. Αρχικά, οργανώνονται σε ομάδες με διακριτούς ρόλους, γεγονός που ενισχύει την ανάληψη ευθύνης και την καλλιέργεια δεξιοτήτων. Καταγράφουν σημαντικούς φυσικούς, τεχνικούς και ενεργειακούς προορισμούς της περιοχής (όπως οι πηγές Πούντου, η λίμνη Κρεμαστών και το φαράγγι του Γρανιτσιώτη ποταμού), προγραμματίζοντας επισκέψεις πεδίου. Παράλληλα, έρχονται σε επαφή με τοπικούς φορείς (όπως ο Δήμος και ο τοπικός πρόεδρος), ενισχύοντας τη διασύνδεση σχολείου-κοινότητας. Προετοιμάζουν το απαραίτητο υλικό τεκμηρίωσης και προχωρούν στη δημιουργία πρωτότυπου περιεχομένου και παρεμβάσεων.
ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ: Επόπτρια Ποιότητας Εκπαίδευσης Ευρυτανίας (Παπαντωνίου Ελένη), Γυμνάσιο Κερασοχωρίου (Γκόσιου Μεταξένια, κλ. 04.02).
Διασύνδεση με το:
1. Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών Γεωλογίας- Γεωγραφίας (ΦΕΚ 304/Β΄/13-03-2003 και Νέο Πρόγραμμα σπουδών Γεωλογίας-Γεωγραφία ΦΕΚ_ 1859_24-03-2023 / ποτάμια και λίμνες της Ελλάδος.
2. Πρόγραμμα Σπουδών «Δράσεις Ενεργού Πολίτη» του Νηπιαγωγείου, του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου (ΦΕΚ 6048/Β΄/1-11-2024).
Οι μαθητές/τριες, αναμένεται να:
διευρύνουν τη γνώση τους για την τοπική γεωγραφική ταυτότητα, εστιάζοντας σε καίρια τεχνικά έργα, όπως το φράγμα και το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο,
συνδέσουν θεωρητικές γνώσεις με την πραγματικότητα, αποκτώντας πολύτιμες εμπειρίες μέσω της βιωματικής μάθησης,
καλλιεργήσουν δεξιότητες έρευνας, παρατήρησης και κριτικής σκέψης, καθώς θα αναζητούν πληροφορίες, θα συζητούν με ειδικούς και θα αξιολογούν τις επιπτώσεις των ανθρώπινων παρεμβάσεων στο φυσικό περιβάλλον,
ενεργοποιηθούν δημιουργικά, καταγράφοντας και αποτυπώνοντας τις αλλαγές που υπέστη η μορφολογία της περιοχής με την κατασκευή του φράγματος και τη δημιουργία της τεχνητής λίμνης,
εμβαθύνουν στις έννοιες που σχετίζονται με τα ποτάμια και τις λίμνες, μαθαίνοντας για τη σημασία τους στο οικοσύστημα και στη ζωή των τοπικών κοινωνιών,
αναπτύξουν την ικανότητα για συλλογική δράση, ενισχύοντας την έννοια του σεβασμού στη διαφορετική άποψη και της υπευθυνότητας απέναντι στο κοινό έργο,
καλλιεργήσουν περιβαλλοντική συνείδηση και σεβασμό για τα φυσικά αγαθά, αναγνωρίζοντας την ανάγκη για αειφόρο ανάπτυξη.
Το φράγμα και το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο αποτελούν σημαντικούς τεχνικούς και ενεργειακούς προορισμούς της περιοχής. Πρόκειται για έργα που δεν εξυπηρετούν μόνο την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, αλλά διαμορφώνουν επίσης το φυσικό τοπίο, επηρεάζουν την τοπική οικονομία και θέτουν ζητήματα περιβαλλοντικής και κοινωνικής διάστασης.
Η μελέτη και η επίσκεψη σε τέτοιους χώρους προσφέρει στους/στις μαθητές/τριες τη δυνατότητα να κατανοήσουν την αλληλεπίδραση ανθρώπου–περιβάλλοντος, την τεχνολογική πρόοδο, αλλά και τις συνέπειες τέτοιων παρεμβάσεων στο οικοσύστημα και στις τοπικές κοινότητες.
Η διερεύνηση επικεντρώνεται στους εξής άξονες:
Οι μαθητές/τριες βλέπουν φωτογραφίες της περιοχής πριν και μετά και αρχίζουν να διερωτώνται πάνω στα θεματικά πεδία που θα κινηθούν:
Τι γνωρίζουν για τα ποτάμια, τις πηγές και την τεχνητή λίμνη των Κρεμαστών και τι θέλουν να μάθουν;
Ποιες είναι οι πηγές πόσιμου νερού από τις οποίες υδρεύονται – αρδεύονται αρκετά χωριά της περιοχής;
Πως επηρεάστηκε η μορφολογία, χλωρίδα και πανίδα της περιοχής μετά από τη δημιουργία της τεχνητής λίμνης και του φράγματος;
Πως επηρεάστηκε η ζωή των κατοίκων;
Μπορούν να εντοπίσουν καινούργιες μορφές απασχόλησης και νέες επαγγελματικές ομάδες κατοίκων σε σχέση με τις προΰπάρχουσες;
Μπορούν να αντιληφθούν πως το νερό άλλαξε την χλωρίδα και πανίδα αλλά και τη μορφολογία του τοπίου;
Συζητούν και αποφασίζουν τον χωρισμό σε ομάδες για την καλύτερη οργάνωση και υλοποίηση του σχεδίου, ενώ για την αναζήτηση, συλλογή, αξιολόγηση πληροφοριών γύρω από τα ζητούμενα πεδία-άξονες αποφασίζουν α) να αξιοποιήσουν το διαδίκτυο, β) να πραγματοποιήσουν επισκέψεις, γ) να προωθήσουν ερωτηματολόγια, δ) να πάρουν συνεντεύξεις.
Σε αυτό το στάδιο λαμβάνουν χώρα:
1. Η διαμόρφωση και οργάνωση των ομάδων, μέσα από την ανάθεση ρόλων στους/στις μαθητές/τριες (ερευνητές/τριες, φωτογράφοι, δημοσιογράφοι, ψηφιακοί δημιουργοί).
2. Η συζήτηση και συνδιαμόρφωση των καθηκόντων κάθε ομάδας, η οργάνωση εσωτερικών διαδικασιών συνεργασίας (π.χ. χρονοδιάγραμμα, κατανομή υποχρεώσεων, τρόποι καταγραφής στοιχείων).
3. Η καταγραφή και ο προγραμματισμός των επισκέψεων: τελική επιλογή προορισμών (π.χ. πηγές Πούντου, λίμνη Κρεμαστών, φαράγγι Γρανιτσιώτη ποταμού), ορισμός ημερομηνιών και προετοιμασία των εκπαιδευτικών επισκέψεων, οργάνωση της μετακίνησης, του εξοπλισμού και των φύλλων εργασίας που θα αξιοποιηθούν επιτόπου.
Ο σχεδιασμός του σχεδίου δράσης βασίζεται στη συμμετοχική και συνεργατική μάθηση, με τους/τις μαθητές/τριες να εμπλέκονται ενεργά σε όλα τα στάδια της διαδικασίας.
Με την καθοδήγηση του/της εκπαιδευτικού, οργανώνονται σε ομάδες με σαφείς ρόλους, όπως ερευνητές/τριες, φωτογράφοι, δημοσιογράφοι και ψηφιακοί δημιουργοί, ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους και τις απαιτήσεις του έργου.
Αρχικά, γίνεται καταγραφή των βασικών προορισμών της έρευνας – φυσικών και πολιτιστικών τοποθεσιών της περιοχής, όπως οι πηγές Πούντου, η λίμνη Κρεμαστών και το φαράγγι του Γρανιτσιώτη ποταμού – που θα αποτελέσουν τα σημεία επίσκεψης και μελέτης.
Στη συνέχεια, οι μαθητές/τριες προχωρούν σε επαφές με τοπικούς φορείς, όπως ο Δήμος, ο/η τοπικός πρόεδρος, ο/η Διευθυντής/τρια του υδροηλεκτρικού εργοστασίου, προκειμένου να αντλήσουν πληροφορίες, να ζητήσουν άδειες επισκέψεων ή και να επιδιώξουν συνεργασία για δράσεις ενημέρωσης. Παράλληλα, προετοιμάζουν τον υλικοτεχνικό εξοπλισμό που θα χρειαστούν για τις δράσεις τους, όπως φωτογραφικές μηχανές, τετράδια καταγραφής, tablets και άλλα ψηφιακά εργαλεία.
Ακολούθως, οι μαθητές/τριες προχωρούν στην πραγματοποίηση δράσεων πεδίου, επισκεπτόμενοι τους επιλεγμένους φυσικούς και τεχνικούς προορισμούς της περιοχής. Στο πλαίσιο των επισκέψεων, καταγράφουν πληροφορίες, φωτογραφίζουν και βιντεοσκοπούν τα σημεία ενδιαφέροντος, αξιοποιώντας κατάλληλο εξοπλισμό. Ταυτόχρονα, παρακολουθούν ξεναγήσεις και ενημερώνονται από αρμόδιους ειδικούς, όπως τεχνικούς του φράγματος ή εκπροσώπους των τοπικών φορέων, οι οποίοι τους παρέχουν πολύτιμες γνώσεις για τον τρόπο λειτουργίας των υποδομών και την επίδρασή τους στο φυσικό περιβάλλον. Επιπλέον, πραγματοποιούν συνεντεύξεις με κατοίκους ή τοπικούς παράγοντες, ώστε να αποτυπώσουν τη βιωματική γνώση και τις προφορικές μαρτυρίες της κοινότητας
Η κορύφωση του σχεδίου δράσης περιλαμβάνει την ανάληψη πρωτοβουλιών για την παραγωγή πρωτότυπου υλικού και την υλοποίηση δημιουργικών δράσεων τοπικής παρέμβασης. Μεταξύ αυτών, συγκαταλέγονται: συνεντεύξεις με κατοίκους της περιοχής, επικοινωνία με τη ΔΕΗ και αναζήτηση πληροφοριών για το Φράγμα της Λίμνης Κρεμαστών, επίσκεψη στο κέντρο ελέγχου του φράγματος της λίμνης Κρεμαστών και ξενάγηση – ενημέρωση από τους ειδικούς για τον τρόπο λειτουργίας του υδροηλεκτρικού φράγματος, συνεργασία με φορείς για την παραγωγή πληροφοριακού υλικού που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τουριστική ή εκπαιδευτική χρήση, επίσκεψη στις πηγές όπου γίνεται ξενάγηση από τον τοπικό πρόεδρο στο υδραγωγείο από όπου υδρεύονται τα χωρία της περιοχής.
Οι μαθητές/τριες ενδείκνυται να εντάξουν στο σχέδιο δράσης και την παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού, όπως τη δημιουργία ντοκιμαντέρ ή ψηφιακών αφηγήσεων που αναδεικνύουν την περιοχή, τη δημιουργία ενός διαδραστικού ψηφιακού χάρτη, ο οποίος θα αποτυπώνει τις αλλαγές στη μορφολογία του τοπίου εξαιτίας ανθρώπινων επεμβάσεων, όπως το φράγμα και η τεχνητή λίμνη.
Μέσα από αυτή τη διαδικασία, οι μαθητές/τριες αποκτούν εμπειρίες αυθεντικής μάθησης, ενισχύουν τη σύνδεσή τους με τον τόπο και καλλιεργούν δεξιότητες έρευνας, συνεργασίας, τεχνολογικής αξιοποίησης και ενεργού πολιτειότητας.
Στη φάση της υλοποίησης, οι μαθητές/τριες αναλαμβάνουν την παραγωγή πρωτότυπου και εκπαιδευτικού υλικού, με σκοπό την παρουσίαση και διάχυση των αποτελεσμάτων της έρευνάς τους.
Συγκεκριμένα, δημιουργούν ντοκιμαντέρ ή σύντομες ψηφιακές αφηγήσεις, σχεδιάζουν πληροφοριακά φυλλάδια ή αφίσες για την περιοχή και κατασκευάζουν έναν διαδραστικό ψηφιακό χάρτη που αποτυπώνει τις μορφολογικές αλλαγές του τοπίου εξαιτίας ανθρώπινων παρεμβάσεων, όπως το φράγμα και η τεχνητή λίμνη. Παράλληλα, επεξεργάζονται τις φωτογραφίες, τα βίντεο και τις ηχογραφήσεις που συνέλεξαν, ενώ προχωρούν στη σύνθεση των πληροφοριών από όλες τις ομάδες, συγκεντρώνοντας τα επιμέρους δεδομένα σε ένα ενιαίο, ολοκληρωμένο αποτέλεσμα.
Μέσα από αυτή τη διαδικασία, αναδεικνύουν τη γνώση τους για την τοπική πραγματικότητα, αναπτύσσουν δημιουργικές και τεχνολογικές δεξιότητες και συνδέουν τη σχολική μάθηση με την κοινωνία και το περιβάλλον.
Στο τελικό στάδιο της υλοποίησης του σχεδίου δράσης, οι μαθητές/τριες προχωρούν στην παρουσίαση και διάχυση των αποτελεσμάτων της εργασίας τους, τόσο εντός του σχολικού περιβάλλοντος όσο και στην ευρύτερη κοινότητα.
Οργανώνουν μια εκδήλωση στο σχολείο ή σε χώρο της τοπικής κοινωνίας, όπου παρουσιάζουν το υλικό που παρήγαγαν και τις γνώσεις που απέκτησαν μέσα από τις δράσεις τους. Παράλληλα, δημιουργούν έκθεση φωτογραφίας ή έναν διαδραστικό πίνακα, δίνοντας στους επισκέπτες τη δυνατότητα να δουν και να αλληλεπιδράσουν με τα τεκμήρια της ερευνητικής τους πορείας.Στο πλαίσιο της αξιοποίησης των ψηφιακών μέσων, αναρτούν το παραχθέν υλικό – όπως βίντεο, ψηφιακές αφηγήσεις και χάρτες – σε ιστολόγιο ή στην επίσημη ιστοσελίδα του σχολείου, ώστε να είναι προσβάσιμο σε ευρύτερο κοινό. Τέλος, ενημερώνουν τους τοπικούς φορείς (όπως τον Δήμο, την τοπική κοινότητα ή τη ΔΕΗ) για τα αποτελέσματα του προγράμματος, ενισχύοντας τον δεσμό του σχολείου με την κοινωνία και ενθαρρύνοντας τη συνέχιση ή υποστήριξη αντίστοιχων πρωτοβουλιών στο μέλλον.
Μέσα από αυτή τη διαδικασία, οι μαθητές/τριες αποκτούν εμπειρία δημόσιας παρουσίασης, επικοινωνίας και ενεργού συμμετοχής στα κοινά.
Ο αναστοχασμός μπορεί να ξεκινήσει με μια ανοιχτή συζήτηση στην τάξη, όπου οι μαθητές/τριες εκφράζουν τα συναισθήματα, τις εντυπώσεις και τις εμπειρίες που αποκόμισαν από τη συμμετοχή τους στις δράσεις.
Ενθαρρύνονται να μιλήσουν για το τι τους ενθουσίασε, τι τους προβλημάτισε και πώς βίωσαν τη συνεργασία και τη σύνδεση με τον τόπο τους. Ακολουθεί η αξιολόγηση της συμβολής κάθε ομάδας, μέσα από ανατροφοδότηση μεταξύ των μελών αλλά και από την οπτική της τάξης συνολικά. Οι μαθητές/τριες συζητούν τον ρόλο που διαδραμάτισε κάθε ομάδα (ερευνητές/τριες, φωτογράφοι, δημοσιογράφοι, ψηφιακοί δημιουργοί) στην επιτυχία του σχεδίου, αξιολογούν την αποτελεσματικότητα της συνεργασίας και αναγνωρίζουν τις ιδιαίτερες προσπάθειες ή πρωτοβουλίες που ξεχώρισαν. Στη συνέχεια, γίνεται καταγραφή των δυσκολιών και των επιτυχιών που προέκυψαν κατά την υλοποίηση. Οι μαθητές/τριες εντοπίζουν πιθανά εμπόδια – οργανωτικά, τεχνικά, συνεργατικά – και προτείνουν τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαν να ξεπεραστούν στο μέλλον. Παράλληλα, επισημαίνουν τα σημεία του σχεδίου που πέτυχαν, τις καλές πρακτικές και τα στοιχεία που θα άξιζε να επαναληφθούν. Τέλος, ο αναστοχασμός ολοκληρώνεται με τη σύνδεση των αποτελεσμάτων με τις αρχικές προσδοκίες και τους στόχους του προγράμματος. Οι μαθητές/τριες αναλογίζονται τι γνώριζαν πριν την έναρξη του σχεδίου και τι έμαθαν μέσα από τη συμμετοχή τους, ποια ήταν τα μαθησιακά τους οφέλη και σε ποιους τομείς (γνώσεις, δεξιότητες, στάσεις) ένιωσαν να εξελίσσονται.
Μέσα από αυτή τη διαδικασία, καλλιεργείται η μεταγνωστική ικανότητα, η αυτογνωσία και η ενίσχυση της προσωπικής και ομαδικής ευθύνης.
